بازده واقعی چگونه محاسبه می شود؟

نحوه محاسبه ریسک و بازده

سرمایه‌گذاران برای ورود به هر بازاری، به اطلاعات و دانش کافی برای موفقیت در آن بازارها نیاز دارند. عملکرد شرکت‌های بورسی در هنگام تصمیم‌گیری درباره معاملات سنجیده می‌شود و به‌طور هم زمان ریسک و بازده آن‌ها محاسبه می‌گردد. ریسک و بازده از مهمترین و تأثیرگذارترین فاکتورها در زمینه معامله‌گری است.

ریسک چیست؟

ریسک در مفهوم مالی به احتمال اختلاف میان بازده مورد نظر و بازده واقعی در یک سرمایه‌گذاری گفته می‌شود؛ به عبارت دیگر زیان بالقوه قابل اندازه‌گیری یک سرمایه‌گذاری را ریسک می‌نامند. "وستون" و "بریگام" در تعریف ریسک یک دارایی می‌نویسند: ریسک یک دارایی عبارت است از تغییر احتمالی بازده آتی ناشی از آن دارایی. بنابراین ریسک، احتمال تغییر بین بازده واقعی و بازده پیش‌بینی شده است. منظور از احتمال این است که اطمینانی به تغییرات نیست؛ تغییر اشاره به هرگونه کاهش یا افزایش در منافع را دارد، به این معنا که تغییر همیشه نامطلوب نیست.

کل ریسک را می‌توان به دو نوع تقسیم نمود:

ریسک سیستماتیک: ریسکی را می‌نامند که مربوط به کل بازار است. این ریسک را "ریسک غیرقابل حذف" و یا "ریسک بازار" نیز می‌نامند. این ریسک بر کل بازار و نه تنها یک سهم یا صنعت خاص تأثیر می‌گذارد.

ریسک غیرسیستماتیک: این ریسک یکی از انواع ریسک‌های سرمایه‌گذاری است و شرکت و یا صنعت خاصی را مورد بررسی قرار می‌دهد. ریسک غیرسیستماتیک را اصطلاحاً "ریسک مشخص" نیز می‌نامند. این گونه ریسک‌ها اغلب ریسک‌های درونی هستند و به مسائل شرکت مرتبط است؛ مواردی مانند ضعف مدیریت شرکت، عدم درست عمل کردن سهامداران و غیره.

طبق نظریه‌های ارائه شده در پرتفولیو، ریسک غیرسیستماتیک از بین می‌رود اما ریسک سیستماتیک همچنان پا برجاست. تغییر نرخ بهره، نرخ تورم، سیاست‌های پولی و مالی، شرایط سیاسی و غیره از منابع ریسک سیستماتیک می‌باشند. هر تغییر در عوامل ذکر شده بر روی شرایط کلی بازار تأثیر گذارند. تغییرات متغیرهای کلان اقتصادی از منابع اصلی ریسک سیستماتیک می‌باشد که می‌توان به ریسک نرخ بهره، ریسک تورم، ریسک کشور، ریسک بازار اشاره کرد.

رسیک غیر سیستماتیک + ریسک سیستماتیک = ریسک کل

از ضریب بتا، برای اندازه‌گیری ریسک سیستماتیک استفاده می‌شود.

بازده

به منفعتی که از یک سرمایه‌گذاری به دست می‌آید، بازده می‌گویند. سرمایه‌گذاری عبارتست از تخصیص منابع به دارایی‌های واقعی نظیر زمین و خانه و دارایی‌های مالی نظیر اوراق بهادار که میزان بازده آن متناسب با ریسک مورد انتظار باشد. بازده به معنای پاداشی است که سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری خود به دست می‌آورد. بازده نرخ به تدریج پایین می‌آید و ارزش فعلی جریان‌های نقدی آتی با آن محاسبه می‌گردد.

بازده سهام از دو قسمت تشکیل می‌شود:

1) بازده جاری یا بازده ناشی از دریافت سود سهام
2) بازده ناشی از افزایش قیمت سهام

رابطه بین ریسک و بازده

ریسک و بازده واقعی چگونه محاسبه می شود؟ بازده تا یک نقطه با هم رابطه مستقیم دارند، چنانچه ریسک افزایش یابد بازده نیز افزایش پیدا می‌کند. اما با بالا رفتن ریسک از یک سطح مشخص بازده کاهش پیدا می‌کند، به نحوی که پس از گذشت از این نقطه هر چه ریسک را بالا ببریم، بازده افزایش پیدا نمی‌کند.

محاسبه ریسک

با توجه به تعریف ریسک می‌توان آن را با انحراف معیار محاسبه کرد:

که در آن با توجه به مفاهیم مالی:

σ: انحراف بازده واقعی یا ریسک
ri: بازده‌های واقعی
r: میانگین بازده‌ها
n: تعداد دوره‌ها

هرچه انحراف معیار نسبت به میانگین کوچکتر باشد؛ ریسک کمتر خواهد بود. ریسک را می‌توان در دو بعد زمانی محاسبه کرد:

ریسک فعلی: ریسک فعلی براساس اطلاعات تحقق یافته یک دارایی در طی سال‌هاي گذشته تاکنون محاسبه می‌گردد.

ریسک آتی: این نوع ریسک براساس اطلاعات حاصل از پیش‌بینی‌هاي آتی محاسبه می‌شود. چون اساس محاسبات، ارقام پیش‌بینی شده است، در این روش محاسبه باید توزیع احتمالات و روش محاسبه میانگین (امید ریاضی) را شناخت.

بازده سرمایه گذاری

برای سرمایه گذاری، مفاهیم ریسک و بازده بسیار مهم و حائز اهمیت می باشد که مورد توجه سرمایه گذاران قرار می گیرد و در این راستا این دو مقوله از هم جدا نیستند.

سرمایه گذاران برای تصمیم گیری به منظور کسب سود و بازده مطمئن، می توانند از ارتباط بین ریسک و بازده استفاده نمایند.

بازده سرمایه گذاری:

بازده سهام می تواند مقدار سود و یا پولی باشد که پس از سرمایه گذاری به دست می آید. لازم است به این نکته توجه داشت که بین بازده یا سود مورد انتظار و بازدهی که در حقیقت به دست می آید تفاوت هایی وجود دارد.

نکته: در واقع به تفاوت بین بازده مورد انتظار و بازده واقعی به دست آمده، ریسک می گویند.

رابطه بین ریسک و بازده، رابطه ای مستقیم می باشد. یعنی هر چه میزان بازده مورد انتظار بالا تر باشد، باید ریسک بالاتری را تحمل کرد. برای همین لازم است در ابتدای تصمیم گیری مالی، درجه ریسک پذیری تعیین شود تا تعادل مناسبی بین ریسک و بازده ایجاد شود.

معرفی تئوری های ریسک و بازده:

مفهوم اصلی در سرمایه گذاری، به ریسک و بازده مربوط می باشد بر همین اساس، تئوری های ریسک و بازده مهم و قابل توجه هستند که لازم است به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شود.

نکته: در دنیای سرمایه گذاری، ریسک و بازده دو مفهوم متضاد و متناقض با هم می بازده واقعی چگونه محاسبه می شود؟ باشند.

بازده:

بازده (return) به پاداشی گفته می شود که شخص از سرمایه گذاری خود در اوراق و دارایی های مختلفی کسب می نماید.

این طرح ها شامل موارد زیر می باشد.

• دارایی های واقعی
• دارایی های مالی
• طرح ها و پروژه ها

بر همین اساس، می توان گفت که بازده همان نیروی محرکی است که انگیزه سرمایه گذاری را ایجاد می کند.

انواع بازده:

بازده به انواع زیر تقسیم می شود:

بازده مورد انتظار:

بازده مورد انتظار “Expected Return”، به مقدار پولی می گویند که شخص سرمایه گذار انتظار دارد تا از سرمایه گذاری های خود آن را دریافت کند.

تئوری های ریسک و بازده

بازده واقعی:

بازده واقعی Actual Return، به میزان سود یا زیان واقعی می گویند که به یک سرمایه گذار تعلق دارد. این بازده به شکل زیر بیان می گردد: بازده مورد انتظار بعلاوه تاثیر عوامل خاص مربوط به شرکت و اخبار مربوط به اقتصاد، بـازده واقعی را ایجاد می کند.

توضیحات در مورد بـازده واقعی:

بـازده واقعی که در برابر بازده مورد انتظار قرار می گیرد، سودی است که سرمایه گذاران در واقعیت از سرمایه گذاری های خود دریافت می کنند.

بازده اضافی:

بازده اضافی “Excess Returns”، بازده واقعی چگونه محاسبه می شود؟ که به آن بازده اضافی آلفا گفته می شود، بازده سرمایه گذاری اوراق بهادار یا سبدی می باشد که از یک معیار ها و یا شاخص هایی با سطح ریسک مشابه بهتر عمل می کنند و بیشتر می شوند.

این بازده به طور وسیعی برای اندازه گیری ارزش افزوده ایجاد شده توسط پرتفوی یا مدیر سرمایه گذاری، مورد استفاده قرار می گیرد و باعث سنجش توانایی مدیریت در غلبه بر بازار می باشد.

بازده سود سهام نقدی:

بازده سود سهام نقدی “Dividend Yield”، به نسبت مالی گفته می شود که نشان می دهد شرکت چه اندازه به صورت سالانه و به نسبت قیمت سهامش، سود سهام پرداخت می کند.

نکته ۱: این بازده به صورت درصدی نشان داده می شود و می تواند با تقسیم مقدار سود سهام پرداخت شده به ازای هر سهم بر قیمت یک سهم محاسبه گردد.

نکته ۲: این بازده روشی برای اندازه گیری مقدار جریان وجوه نقد می باشد.

بازده غیر عادی:

بازده غیر عادی “Abnormal Return”، به درصدی گفته می شود که برای توصیف بازده به دست آمده از اوراق بهادار یا پرتفوی در یک بازه زمانی، مورد استفاده قرار می‌گیرد که متفاوت از نرخ بازده مورد انتظار می باشد.

نرخ بازده مورد انتظار نیز بازده محاسبه شده بر اساس مدل قیمت گذاری دارایی ها می باشد که با استفاده از میانگین بلند مدت بازده یا سایر ارزیابی ها به محاسبه می گردد.

ریسک (RISK) یعنی تفاوت بین آن چه که انتظار داریم و آن چه که اتفاق می افتد.

ریسک و بازده در مدیریت مالی:

مفهوم ریسک و بازده در مباحث مدیریت مالی، یکی از جنبه های مهم در مدیریت مالی است که از مسئولیت های اساسی در کسب و کار به شمار می رود.

به طور کلی، به هر اندازه که یک کسب و کار در معرض ریسک بیشتری باشد، احتمال بازده مالی آن بیشتر خواهد بود. البته استثنا هایی در این خصوص وجود دارد، زیرا ریسک های غیر منطقی زیادی وجود دارد که متقابلا همراه با پتانسیل بازدهی بالا نیست.

موسسه مشاوران مطالعه مقاله نسبت سودآوری را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

ریسک و بازده در مدیریت مالی

نوسان:

در واقع نوسان به معنی نحوه تغییر قیمت نوع خاصی از اوراق بهادار در یک بازده زمانی مشخص می باشد که درصد نوسان عبارت است از سنجش میانگین تفاوت بین قیمت و متوسط قیمت در یک بازه زمانی خاص.

نکته: به هر اندازه که نوسان یکی از اوراق بهادار بیشتر باشد، عدم قطعیت آن نیز بیشتر خواهد بود.

صرف ریسک:

صرف ریسک (Risk Premium) به این مفهوم است که در صورت ثابت بودن همه عوامل، ریسک بیشتر، با بازده بیشتر همراه خواهد بود.

نکته ۱: صرف ریسک برای مدیران مالی مهم می باشد زیرا وام دهندگان برای تشخیص میزان ریسک شرکت، با دقت آن را بررسی کرده و تصمیمات خود را بر اساس سطح ریسک آن شرکت اخذ می کنند.

نکته ۲: اگر وام دهنده به یک کسب و کار پر ریسک وام اعطا نماید، احتمالا بازده بیشتری به عنوان نرخ سود از آن کسب و کار خواهد گرفت.

اهرم مالی:

بیشتر شرکت ها منابع مالی خود را از طریق بدهی و یا انتشار اوراق بهادار و سهام کسب می کنند. منظور از منابع مالی با انتشار سهام، کسب منابع از طریق سهامداران شرکت می باشد که این سهامداران متناسب با میزان سرمایه گذاری خود، در سود شرکت سهیم هستند.

تامین مالی از طریق بدهی و قرض، توسط نهاد های مالی انجام می گردد و اگر شرکت وام گیرنده به طور مرتب سود وام را به وام دهنده پرداخت نماید، دیگر نیاز به شریک کردن وام دهنده در درآمد خود را نخواهد داشت.

نکته: همچنین می توان گفت ضرر ها از طریق این اهرم مالی می توانند افزایش یابند.

اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله ارزش اسمی سهام را به شما پیشنهاد می کنیم.

تورم چیست و بازده واقعی چگونه محاسبه می شود؟

یکی دیگر از اثرات تورم نحوه محاسبه بازده می باشد که موضوع بازده واقعی و بازده اسمی را مطرح می کند. در این مطلب به ماهیت تورم، محاسبات مربوط به آن و تفاوت بازده اسمی و بازده واقعی می پردازیم همچنین در مقاله نحوه افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها به تاثیر تورم بر اقلام صورت های مالی و بحث تجدید ارزیابی اشاره کردیم.

تورم چیست؟

در مباحث اقتصادی تعاریف متفاوتی از تورم وجود دارد ولی بطور ساده ، به رشد سطح عمومی قیمتها تورم گفته می شود و تغییرات آن به صورت درصد بیان می گردد.عوامل ایجاد تورم متفاوت هستند ولی از رشد نقدینگی و کسری بودجه دولت بعنوان عوامل اصلی ایجاد تورم یاد می شود.

تفاوت تورم و گرانی چیست؟

همانطور که ذکر شد تورم به معنی رشد در سطح عمومی قیمتها می باشد. در شرایط تورمی قیمت همه کالاها و خدمات در یک کشور رشد می کند. البته این رشد یکسان و متناسب نیست ولی واژه گرانی اصطلاحی است که به طور عامیانه در میان مردم استفاده می شود و اشاره به بالا بودن قیمت یک کالا یا خدمت خاص در مقایسه با سایر بازده واقعی چگونه محاسبه می شود؟ کالاها یا در مقایسه با درآمد افراد دارد.

نکته مهم این است که در اکثر کشورها تورم وجود دارد ولی نرخ آن تک رقمی بوده و در کشورهای پیشرفته عموما زیر 2درصد است. آنچه که تورم را به یک پدیده مخرب اقتصادی تبدیل می کند سطح بالای آن است. متاسفانه در کشور ما سالیان متوالی است که نرخ تورم بالای 20 درصد را تجربه می کنیم که ریشه بسیاری از معظلات اقتصادی می باشد.

کاهش ارزش پول یعنی چه؟

از آنجا که پدیده تورم باعث می شود با گذشت زمان برای خرید یک کالا یا خدمت پول بیشتری پرداخت گردد یا با یک مقدار معینی از پول با گذشت زمان مقدار کمتری از یک کالا یا خدمت قابل خرید می باشد به آن کاهش ارزش پول ملی یا کاهش قدرت خرید نیز گفته می شود.

تورم چگونه اندازه گیری می شود؟

در بیشتر کشورها بانک مرکزی مسئول محاسبه و انتشار آمار مربوط به تورم می باشد. برای اینکار از شاخصهای مختلفی استفاده می شود. سه شاخص مهم و کاربردی در این زمینه عبارتند از cpi ( شاخص قیمت مصرف کننده) ، ppi ( شاخص قیمت تولید کننده) و wpi ( شاخص قیمت عمده فروشی). نرخ تورم عبارتست از تغییرات شاخص های تورم.

cpi یا شاخص قیمت مصرف کننده

Cpi تغییرات قیمت سبدی از کالاها و خدمات را که مردم در زندگی روز مره استفاده می کنند اندازه گیری می کند مانند قیمت گوشت،اجاره خانه، قیمت خدمات بهداشتی و گردشگری و میوه و پوشاک.

ppi یا شاخص قیمت تولید کننده

Ppi تغییرات قیمت سبدی از کالاها و خدمات تولید و ارائه شده توسط تولیدکنندگان را اندازه گیری می کند. بعبارتی cpi قیمت مصرف کننده را مد نظر قرار می دهد ولی ppi قیمت تولید کننده را در محاسبات منظور می کند. بعبارت دیگر قیمت کالاها و خدمات درب کارخانه و قبل از پخش و توزیع مبنا قرار می گیرد.

wpi یا شاخص قیمت عمده فروشی

Wpi تغییرات قیمت عمده فروشی سبدی از کالاها و خدمات را اندازه می گیرد.

همانطور که ذکر شد مکانیزم هر سه شاخص یکسان می باشد تنها تفاوت آنها در مبنای اندازه گیری می باشد. Cpi مصرف کننده را مد نظر دارد ppi تولید کننده و wpi قیمتهای عمده فروشی را ملاک محاسبه قرار می دهد. آنچه که در آمار و اخبار بیشتر مورد توجه قرار می گیرد تورم مصرف کننده یا همان cpi می باشد.

مکانیسم محاسبه شاخص های تورم چگونه است؟

سه مرحله اصلی در محاسبه شاخصهای تورم وجود دارد. اول تعیین سبدی از کالاها و خدمات. دوم تعیین سال پایه و سوم اندازه گیری تغییرات قیمت در دوره های مختلف.

تعیین سبد کالاها و خدمات برای اندازه گیری تورم بر اساس مشخصه های فرهنگی و اقتصادی جامعه صورت می گیرد. بعبارتی سعی می شود کالاها و خدماتی که توسط عموم مردم بصورت قابل توجه مصرف می شود بعنوان سبد محاسبه تورم انتخاب گردد. وزن هر کالا یا خدمت بر اساس وزن آن در هزینه های خانوار مشخص می شود. مثلا هزینه اجاره خانه یا هزینه خوراک و پوشاک بر اساس مطالعات و بررسیها در سبد قرار گرفته و وزن آنها مشخص می گردد.

برای تعیین سال پایه معمولا سالی که از نظر اقتصاد شرایط با ثباتی را داشته است بعنوان سال پایه در نظر می گیرند. و در نهایت با رصد و اندازه گیری ماهیانه تغییرات قیمت سبد بازده واقعی چگونه محاسبه می شود؟ کالا و خدمات ، شاخصهای اندازه گیری تورم و نرخ تورم محاسبه می گردد.

مثلا فرض کنید سال 1395 بعنوان سال پایه تعیین می گردد . قیمت یک کیلو گوشت گوسفندی در ابتدای فروردین 1395 فرض کنید 200 هزار ریال بوده است. قیمت یک کیلو گوشت گوسفندی در ابتدای فروردین بعنوان شاخص، 100 در نظر گرفته می شود. حالا فرض کنید در اسفند 1395 قیمت هر کیلو گوشت گوسفندی 240 هزار ریال باشد. از آنجا که 200 هزار ریال معادل 100 در نظر گرفته شده است قیمت 240 هزار ریال معادل 120 خواهد بود. بنابراین شاخص قیمت گوشت گوسفندی از 100 در ابتدای 1395 به 120 در پایان 1395 رسیده است. نرخ تورم عبارتست از تغییرات شاخص اندازه گیری تورم. در این مثال نرخ تورم برابر است با 20 درصد .

این محاسبات برای کلیه کالاها و خدمات موجود در سبد کالا و خدمات انتخابی صورت گرفته و با توجه به وزن هر کالا یا خدمت در سبد ، شاخص تورم محاسبه می گردد که بر اساس آن نرخ تورم نیز قابل محاسبه خواهد بود.همچنین برای سرمایه گذاری مطمئن در بورس می توانید از مشاوره سرمایه گذاری در بورس استفاده نمایید.

تورم نقطه به نقطه چیست؟

اندازه گیری شاخص های تورم معمولا بصورت ماهانه انجام و منتشر می شود. چنانچه در یک بازه مشخص تورم را بررسی کنیم اصطلاحا به آن تورم نقطه به نقطه می گویند. مثلا چنانچه تغییرات قیمت کالاها را از ابتدای اردیبهشت 1399 تا پایان فروردین 1400 مورد اندازه گیری قرار دهیم به آن تورم نقطه به نقطه یکساله منتهی به فروردین 1400 می گویند.

نرخ رسمی تورم یا تورم میانگین چیست؟

علاوه بر تورم نقطه به نقطه ، بانک مرکزی نرخی را بعنوان نرخ رسمی تورم اعلام می کند که از آن به عنوان تورم میانگین یاد می شود. نحوه محاسبه نرخ تورم میانگین به این صورت است که به جای استفاده از شاخص تورم در انتهای هر سال، میانگین شاخص در آن سال با میانگین شاخص در سال قبل از آن مقایسه می شود. مثلا برای محاسبه نرخ تورم سال 1399، میانگین شاخص cpi در سال 1399 با میانگین شاخص cpi در سال 1398 مقایسه شده و تغییرات آن بعنوان نرخ تورم سال 1399 منتشر می گردد.

حال چنانچه تغییرات شاخص cpi در پایان 1399 در مقایسه با cpi در پایان 1398 محاسبه گردد ، نتیجه نرخ تورم نقطه به نقطه سال 1399 خواهد بود.

بازده اسمی چیست؟

در مباحث اقتصادی زمانیکه یک متغییر بدون در نظر گرفتن تورم در طول یک دوره مورد بررسی قرار می گیرد اصطلاحا به آن متغیر اسمی گفته می شود. مثلا چنانچه GDP کشور را در یک دوره بدون در نظر گرفتن تغییرات قیمت مورد بررسی قرار دهیم و رشد آن را مورد محاسبه قرار دهیم ، رشد اسمی GDP را مد نظر قرار داده ایم .

به عنوان مثال دیگر فرض کنید شخصی در سال 1392 سهامی را به قیمت 100 تومان خریداری نموده است. در حال حاضر قیمت سهام مذکور 600 تومان می باشد. بازدهی سهام مذکور در این دوره 500 درصد بوده است. از آنجاکه محاسبات ما بدون در نظر گرفتن تورم بوده است بازده محاسبه شده به روش فوق بازده اسمی نامیده می شود.

بازده واقعی چگونه محاسبه می شود؟

چنانچه اثرات تورم را از بازده اسمی حذف کنیم به آن بازده واقعی می گویند. در مثال فوق فرض کنید نرخ تورم در بازه مورد بررسی 520 درصد باشد آنگاه بازده واقعی سهام مذکور برابر با منفی 20 درصد خواهد بود. بعبارتی اگرچه در ظاهر فرد مذکور سود قابل توجهی کرده است ولی در عمل بخاطر تورم و کاهش ارزش پول ملی ، قدرت خرید او کاهش پیدا کرده و دچار زیان شده است.

بنابراین در کشور ما که نرخ تورم بالایی دارد در نظر گرفتن نرخ تورم در محاسبه رشد متغییرها و همچنین محاسبه بازده بسیار مهم است چرا که توجه به مقادیر اسمی می تواند گمراه کننده باشد.

نرخ واقعی بازده یک سرمایه‌گذاری چطور محاسبه می‌شود؟

یک اقتصاددان در یادداشتی اختصاصی برای ایبِنا به بررسی نرخ واقعی سود در سرمایه‌گذاری پرداخته و مواردی اعم از تفاوت میان نرخ بهره یا سود اسمی و واقعی و همچنین عوامل اثرگذار بر نرخ واقعی بازده را بررسی کرده است.

به گزارش خبرنگار ایبِنا، نرخ واقعی بازده یک سرمایه گذاری (یعنی پس از تعدیل آن به لحاظ تورم) عبارت است از درصد سالیانه سود به‌دست آمده از آن؛ بنابراین، نرخ واقعی به‌درستی و به‌طور دقیق بیانگر "قدرت خرید" واقعی یک میزان معین از پول در طول زمان است.

تعدیل بازده اسمی (پولی) به‌دلیل تورم و تصحیح آن این امکان را به سرمایه‌گذار می‌دهد تا آن مقدار از بازده اسمی خود را که بازده‌ای واقعی است مشخص و تبیین کند.

علاوه بر تعدیل تورم، سرمایه‌گذاران باید به اثر سایر عوامل، مثل مالیات و هزینه‌های سرمایه گذاری مثل کارمزدها، در محاسبه بازده واقعی پول خود در انتخاب گزینه‌های مختلف سرمایه گذاری توجه کنند.

فرمول تعدیل را می‌توان به‌صورت زیر نوشت:

نرخ تورم – نرخ بازده اسمی = نرخ بازده واقعی

در این یادداشت به محور‌های کلیدی زیر خواهیم پرداخت:

• نرخ واقعی بازده تعدیل کننده سود سرمایه گذاری به دلیل آثار تورم است.

• نرخ واقعی بازده با دقت بیشتری عملکرد سرمایه گذاری‌ها نسبت به نرخ اسمی بازده اندازه گیری می‌‌کند.

مثال: فرض کنید یک برگ اوراق قرضه یا مشارکت خریده اید یا در آن سرمایه گذاری کرده اید که نرخ سود یا بهره سالیانه ۲۰درصد دارد، اگر نرخ تورم جاری و فعلی سالیانه ۱۵ % باشد، نرخ واقعی بازده شما از آن سرمایه گذاری یا پس انداز فقط ۵ درصد است. این بدان معنی است که "ارزش واقعی" پاداش پس انداز شما که ایثارگونه مصرف حال و فعلی خود را به امید بهبود کمی و کیفی آن به آینده موکول کرده اید، به آینده‌ای که سراسر با "نااطمینانی" و نامعلومی و نایقینی همراه است، آینده‌ای که شما شاید نباشید، ولی اصل و فرع آن قرض دهی سر جایش باشد، بهرحال بخاطر تورم پس انداز و سرمایه گذاری شما از ۲۰ درصد به ۵ درصد کاهش یافته است.

می‌توانیم با نرخ‌های فرضی مثال بالا، سناریوی دیگری مطرح کنیم. مثلاً، شما ۲۰۰ میلیون جمع کرده اید تا اتومبیلی برای خانواده تهیه کنید. قبل از خرید تصمیم می‌گیرید یکسال دیگر صبوری کنید تا با بازده پس انداز آن پول در یک بانک بتوانید اتومبیل کمی بهتر بخرید، بالا رفتن ۱۵ درصدی تورم با برنامه ریزی شما چه می‌کند. همان اتومبیل قبلی را هم اگر بتوانید بخرید شاهکار کرده اید.

به‌هرحال، یک سرمایه گذار باید به نرخ بازده واقعی یا اسمی تکیه کند؟ نرخ‌های واقعی یک تصویر حقیقی نه فتوشاپ از چگونگی عملکرد یک سرمایه گذاری به شما می‌دهد. در بازده واقعی چگونه محاسبه می شود؟ صورتیکه نرخ‌های اسمی یا پولی آن‌هایی هستند که شما در تبلیغات قرض دهندگان مثل بانک‌ها و در راستای اغواگری‌ها یا در معرفی محصولات مالی و سرمایه گذاری می‌بینید.

عوامل اثرگذار بر نرخ واقعی بازده

مشکلی که در رابطه با نرخ بازده واقعی یا نرخ واقعی بازده داریم آنست که شما تا آنکه اتفاق نیفتد نمی‌دانید مقدار آن چقدر است. یعنی، تورم برای هر دوره زمانی معین و مشخص (Given) یک نماگر دنبال رو (Trailing) و بدنبال واقعه آمدنی و از مشاهدات گذشته است. استاد بزرگوار و با سواد ما در درس سرمایه گذاری‌های مالی در دانشگاه ایالتی ایوا، وقتی به اینجا می‌رسیدیم تمثیلی می‌آورد که اشتباه در لحاظ کردن تورم انتظاری در سرمایه گذاری‌ها مثل اشتباه در بستن دکمه‌های پیراهن است که تا به دکمه آخر نرسی نمی‌فهمی که از اول، از اولین دکمه، کارت با اشتباه همراه بوده است. بهرحال ویژگی آن نوع نماگر‌ها آنست که تنها وقتی محاسبه پذیر می‌شوند که دوره زمانی آنان به پایان رسیده باشد. بعلاوه، نرخ بازده واقعی کلاً وقتی بدرستی بدست می‌آید که سایر هزینه‌ها را که در بالا بدان اشاره شد نیز بحساب آوریم.

تفاوت میان نرخ بهره یا سود اسمی و واقعی

نرخ بهره واقعی به نرخ بهره‌ای گفته می‌شود که برای تورم تعدیل و تصحیح شده، یا بعبارت دیگر، تورم یعنی کاهش قدرت خرید پول ما از آن زدوده و محو شده باشد تا بتواند بدرستی منعکس کننده واقعی "هزینه وجوه" قرض یا وام گیرنده و مشخص کننده بازدهی واقعی قرض دهنده یا یک سرمایه گذار باشد. نرخ سود یا بهره اسمی یا پولی به نرخ بهره‌ای گفته می‌شود که هنوز نرخ تورم در آن لحاظ نشده است. با نرخ تورم هم که همه آشنا هستیم و با آن مانوس، و به معنی آنست که یک واحد پولی ملی ما (درست آن ریال است، ولی شما مثلاً یک اسکناس ۱۰۰۰ تومانی را در نظر بگیرید) دیگر نمی‌تواند بطور موثر، یعنی در عمل، همان مقدار کالایی را که ماه قبل، به فرض با آن می‌توانستیم بخریم امروز خریداری کنیم.

بازده سرمایه‌‌گذاری را چگونه محاسبه کنیم؟

در دنیای سرمایه‌گذاری همه به دنبال سود هستند. پس می‌توان سود یا بازده را مهم‌ترین بخش‌هر سرمایه‌گذاری دانست. درآمدی که افراد از طریق سرمایه‌گذاری در مدت زمانی مشخص کسب می‌کنند، بازده سرمایه‌ گذاری نامیده می‌شود. میزان بازده می‌تواند بیشتر یا کمتر از انتظارات سرمایه‌گذار باشد. پس ابتدا باید با مفهوم بازده آشنا شویم، سپس انواع آن و هم‌چنین روش‌های محاسبه هر یک را یاد بگیریم.

تعریف بازده سرمایه‌گذاری

بازده سرمایه‌گذاری همان سود یا زیانی است که از طریق سرمایه‌گذاری حاصل می‌شود. افراد برای کسب سود سرمایه‌گذاری و افزایش دارایی خود، وارد بسترهای مالی می‌شوند. آن‌ها با خرید دارایی‌های متنوع اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما برخی از شیوه‌های سرمایه‌گذاری سود مشخصی دارند. یعنی یک سود تضمینی برای این سرمایه‌گذاری‌ها وجود دارد. این در حالی است که در گزینه‌های دیگر سرمایه‌گذاری، هیچ سودی تضمین نمی‌شود. افراد مختلف با توجه به انتظارات و اهداف متفاوت خود اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.

اما در مقابل بازده سرمایه‌گذاری، مفهومی به نام ریسک نیز وجود دارد. می‌توان چنین گفت که ریسک و بازده دو عنصر همیشگی و جدایی‌ناپذیر در بازارهای مالی هستند. هر چه میزان بازدهی که از دارایی انتظار داریم بیشتر باشد، سرمایه‌گذاری در آن نیز ریسک بیشتری خواهد داشت. اما همیشه این‌طور نیست و موارد استثنا نیز وجود دارد.

بیشتر بخوانید

انواع بازده سرمایه‌گذاری

بازده سرمایه‌ گذاری در گرو عوامل متعددی است. در میان این عوامل می‌توان به نسبت‌های مختلف اشاره کرد. منظور مواردی مانند نسبت‌های نقدینگی، اهرمی، سودآوری و فعالیت و هم‌چنین انواع ریسک و نوسان‌های قیمتی است. در مجموع دو نوع بازده در بازارهای مالی وجود دارد که ماهیت متفاوتی با یک‌دیگر دارند. این دو بازده عبارت‌اند از:

• بازده تحقق یافته

• بازده مورد انتظار

بازده تحقق یافته در مقابل بازده مورد انتظار

بازده تحقق‌یافته که از آن با نام Realized Return یاد می‌شود، به بازدهی گفته می‌شود که به دست آمده است. یعنی همان سود سرمایه‌گذاری که به واقعیت پیوسته است.

اما بازده مورد انتظار یا Expected Return بازدهی است که افراد سرمایه‌گذار انتظار دارند که آن را به دست آورند و هنوز محقق نشده است. سرمایه‌گذاران با توجه به چنین بازدهی روی یک دارایی سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما هیچ اطمینان و تضمینی پشت این بازده وجود ندارد. چرا که ممکن است هیچ‌گاه تحقق پیدا نکند.

البته بازه زمانی سرمایه‌گذاری نیز در تحقق بازده مورد انتظار موثر است. یعنی اگر بازه سرمایه‌گذاری بلندمدت باشد، احتمال تحقق بازده مورد انتظار بیشتر خواهد شد. مثلا شاید بازده سرمایه‌گذاری در یک دارایی خاص در یک ماه برابر یک درصد و در یک سال برابر ۳۵ درصد باشد.

اجزای بازده سرمایه‌گذاری

بازده را می‌توان به دو بخش سود دریافتی و سود (زیان) سرمایه تقسیم کرد.

سود دریافتی

سودی که از محل جریان‌های نقدی دوره‌ای سرمایه‌گذاری به دست می‌آید را می‌توان مهم‌ترین بخش بازده سرمایه‌گذاری قلمداد کرد. این سود به شکل بهره یا سود تقسیمی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. باید این امر را در نظر گرفت که میان جریان‌های نقدی و قیمت اوراق بهادار ارتباطی وجود دارد. هم‌چنین میزان این سود نیز منفی نخواهد شد.

لازم به ذکر است که میزان سود دریافتی در مجمع عمومی عادی و توسط هیات مدیره تعیین می‌شود و سهام‌داران نیز باید آن را تایید کنند. این بازده سرمایه‌گذاری به سود نقدی سهام یا Dividend Yield معروف است. میزان سود پرداختی هر شرکت به ازای هر سهم، توسط این بازده مشخص می‌شود.

سود یا زیان سرمایه

اما دومین بخش بازده سرمایه‌گذاری سود یا زیان سرمایه است که با سهام عادی، اوراق مشارکت و یا سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت هم مرتبط است. این بخش از بازده در پی افزایش یا کاهش قیمت دارایی و اختلاف میان قیمت خرید و قیمت فعلی پدید می‌آید.

با توجه به این‌که قیمت فعلی دارایی چقدر است، اختلاف حاصل می‌تواند مثبت یا منفی باشد. اختلاف مثبت، به سود سرمایه‌گذاری و اختلاف منفی به زیان منجر خواهد شد. بازده سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار از مجموع این دو بخش حاصل می‌شود

فرمول بازده کل

بازده کل اوراق بهادار = سود دریافتی + سود یا زیان سرمایه

بازده کل

همان‌طور که در بخش‌ قبلی گفتیم، بازده کل یا همان Total Return متشکل از سود دریافتی و تغییرات قیمتی است. یعنی برای محاسبه بازده کل در یک دوره زمانی باید مجموع هر گونه وجوه نقدی دریافتی و تغییرات قیمت دارایی در طول دوره مذکور را به دست بیاوریم. سپس عدد حاصل را بر قیمت دارایی در زمان خرید تقسیم کنیم.

اما فرمول اصلی بازده کل به این شکل است:

متغیرهای این معادله عبارت‌اند از:

CF_t:جریان‌های نقدی در طی دوره t

P_E: قیمت در پایان دوره t (قیمت فروش)

P_B:قیمت در ابتدای دوره t (قیمت خرید)

P_C: تغییر قیمت در طول دور که از طریق تفاضل P_E و P_B حاصل می‌شود.

جریان‌های نقدی در اوراق مشارکت و هم‌چنین اوراق بدهی از طریق پرداخت بهره حاصل می‌شوند. این جریان‌ها در سهام عادی به کمک سود تقسیمی نقدی یا سهام جایزه، حق تقدم ناشی از افزایش سرمایه و یا تجزیه سهام ایجاد می‌شوند. مفهوم بازده سرمایه‌گذاری کل معیاری برای محاسبه سود سرمایه‌گذاری است و از این رو حائز اهمیت است.

به عنوان مثال این‌طور در نظر بگیرید که سهام‌داری ۱۰۰۰ برگه سهم یک شرکت را با قیمت ۵۰۰۰ ریال خریداری می‌کند. فرض کنید سال آینده کل سهام را به قیمت ۱۰ هزار ریال بفروشد. سود تقسیمی سهم مذکور در این بازه یک‌ساله برابر با ۵۰ ریال است. طبق فرمول بالا کل بازده سهام برابر با ۱۰۱ درصد خواهد بود.

بازده نسبی

برخی از مواقع پیش می‌آید که نیاز به بازده مثبت داریم؛ به همین دلیل از بازده نسبی استفاده می‌کنیم. این بازده همیشه عددی بزرگ‌تر از یک را نشان می‌دهد و از اعداد منفی در معادله چشم‌پوشی می‌کند. در فرمول این بازده، مجموع جریان‌های نقدی و قیمت فروش بر قیمت خرید تقسیم می‌شوند.

P_E: قیمت در پایان دوره t (قیمت فروش)

P_B:قیمت در ابتدای دوره t (قیمت خرید)

CF_t:جریان‌های نقدی در طی دوره t

اگر بخواهیم بازده نسبی مثال قبل را به کمک این فرمول محاسبه کنیم، حاصل برابر با ۲۰۱ درصد خواهد بود.

جمع‌بندی

تمام افراد با هدف کسب سود در دارایی‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند. بهره‌ای که از این عمل حاصل می‌شود، بازده سرمایه‌گذاری نام دارد. بازده معمولا دو بخش دارد. بخش اول آن، شامل وجه نقدی است. این وجه درآمد مستقیم حاصل از سرمایه گذاری است. بخش دوم مربوط به سود یا زیانی است که سرمایه‌گذار در پی تغییر قیمت فروش یا خرید، آن را کسب می‌کند.

در مورد سهام، سود سرمایه‌گذاری به قیمت روزانه دارایی بستگی دارد. هرچه بازده یک سهم بیشتر باشد، سرمایه گذاری با ریسک بالاتری همراه خواهد بود. به همین دلیل است که پیش از ورود به هر سهمی به منظور سرمایه‌گذاری، ابتدا لازم است که میزان پذیرش ریسک و انتظار خود از سرمایه‌گذاری را مشخص کنیم.