تفاوت بازار سرمایه و بورس سهام

تفاوت بازار پول و سرمایه

شاید برای شما نیز زیاد پیش آمده باشد که در اخبار یا مقالات اقتصادی واژه هایی چون بازار پول یا بازار سرمایه را شنیده باشید. اما تفاوت آنها را به طور دقیق ندانید. همچنین گفته می شود که بازار سرمایه در ایران به بلوغ نرسیده و شرکت ها نمی توانند از طریق بازار سرمایه تامین مالی نمایند. معنی این دو واژه چیست؟

در علم مالی ( Finance ) تقسیم بندی اعتباری وجود دارد که برای تشریح دقیق تر پدیده های مالی و سرمایه گذاری به کار می رود و شاید در دنیای واقعی مصداق مشخص نداشته باشد. در این مقاله مدیریت سرمایه در مورد این دو مفهوم و تفاوت های آنها توضیح می دهد.

بازار پول

در علم مالی اگر تامین مالی و سرمایه گذاری کمتر از یکسال باشد، در بازار پول اتفاق می تفاوت بازار سرمایه و بورس سهام افتد. نماد بازار پول بانک ها هستند که معمولا سپرده ها کوتاه مدت یا کمتر از یکسال هستند و بانک تمایلی به وام های بلند مدت ( 20 یا 30 سال ) ندارند. یک شرکت یا فرد حقیقی با دریافت وام، به بانک بدهکار شده و پس از تسویه بدهی بانک هیچ حقی نسبت به شرکت نخواهد داشت. در اصطلاح به این روش تامین مالی از طریق بدهی گفته می شود.

بازار سرمایه

اگر بخواهید تامین مالی بلند باشد، باید به بازار سرمایه سرمایه مراجعه نمایید. نماد بازار سرمایه نیز بورس می باشد. در اصطلاح به این نوع تامین سرمایه، تامین سرمایه مبتنی بر حق مالی گفته می شود. در بازار سرمایه شما با ارائه سهام شرکتتان، سرمایه جذب کرده و نیاز مالی پروژه های خود را تامین می کنید.

مزیت های هر بازار

مهمترین تفاوتی که در روش تامین تفاوت بازار سرمایه و بورس سهام سرمایه در بازار پول و سرمایه وجود دارد، بحث حق مالکیت در شرکت است. هنگامی که شما در بانک وام می گیرید پس از بازپرداخت بدهی خود، بانک هیچ حقی نسبت به شرکت نداشته اما هنگامی که در بورس سهام خود را عرضه می کنید، در حقیقت بخشی از مالکیت شرکت را واگذار می کنید. اگر بیش از 50 درصد سهام شرکت واگذار شود، آنگاه مالکیت شما بر شرکت از دست رفته و سهامداران می توانند در اداره شرکت دخالت کنند. البته مزیتی که تامین مالی در بازار سرمایه دارد آن است که اگر برای شرکت شما مشکل مالی بوجود آید، شرکت تعهدی برای پرداخت سود به سهامداران نداشته و آنها در سود و زیان با شما شریک هستند. اما اگر از بانک وامی گرفته باشید موظف به بازپرداخت اقساط هستید و در صورتی که توانایی باز پرداخت تسهیلات خود را نداشته باشید بانک می تواند از طریق قانونی اقدام و شما را مجبور به فروش دارایی ها و سرمایه های شرکت کند تا بدهی خود را تسویه نمایید.

دنیای امروز

در تعریف ابتدای مقاله گفته شد که بازار پول تامین مالی کوتاه مدت می کند و بازار سرمایه تامین مالی بلند مدت انجام می دهد. اما در عمل مشاهده می کنیم که بانک ها نیز وام های بلند مدت می دهند و گاهی در بورس نیز اوراق قرضه با سر رسید یک ساله عرضه می شود. بنابراین همان طور که گفته شد این تقسیم بندی اعتباری بوده و برای تشریح نظریه های اقتصادی کاربرد دارد. البته معمولا در بازار سرمایه فرض است که سهام یک شرکت برای همیشه در اختیار سهامدارن خواهد بود و در نتیجه بازار سرمایه ( بورس ) نماد فعالیت های مالی بلند مدت هستند.

بازار سرمایه

تعریف بازار سرمایه چیست؟

بازار سرمایه بازاری برای خریدوفروش اوراق مالکیت و اوراق بدهی است. بازار سرمایه بین تأمین‌کنندگان سرمایه مثل سرمایه گذران حقیقی (خرد) و سرمایه گذاران حقوقی (نهادی) و متقاضیان سرمایه مثل شرکت ها، دولت یا اشخاص، کانالی ارتباطی ایجاد می‌کند. بازار سرمایه برای عملکرد اقتصاد حیاتی است، چراکه سرمایه جزئی ضروری برای تولید خروجی در اقتصاد است. بازار سرمایه شامل بازار اولیه، بازار ثانویه و بازار اوراق مشارکت می‌شود.

توضیحات مدیر مالی در مورد بازار سرمایه

بازار سرمایه شاخه وسیعی از بازار است که فرآیند خریدوفروش ابزارهای مالی را تسهیل می‌کند. به‌طور خاص دو شاخه از ابزارهای مالی وجود دارد که سرمایه در آن‌ها دخیل است. اوراق مالکیت که اغلب با عنوان سهام و اوراق بدهی که اغلب با نام اوراق مشارکت (قرضه) شناخته می‌شود. بازار سرمایه محلی برای انتشار و فروش سهام و اوراق مشارکت برای زمان‌هایی عموماً بیشتر از یک سال است.

بازار سرمـایه توسط سازمان بورس و اوراق بهادر و دیگر قانون گذاران مالی نظارت می‌شود. گرچه بازار سرمایه که عموماً با نام بورس اوراق بهادار تهران شناخته می‌شود، در خیابان حافظ مستقر است؛ اما امروزه بیشتر معاملات بازار سرمایه از طریق سیستم الکترونیک کامپیوتری و اینترنتی صورت می‌گیرد.

غیر از تفاوت بین اوراق مالکیت و بدهی، بازار سرمایه به دو دسته از بازارها تقسیم می‌شود. نخستین دسته، بازار اولیه است. در بازار اولیه، سهام و اوراق مشارکت به‌صورت مستقیم از شرکت ها به سرمایه گذاران و سایر شرکت ها و نهادها و اغلب تحت عنوان عرضه عمومی اولیه توزیع می‌شود. بازار اولیه این امکان را فراهم می‌کند تا شرکت ها بدون گرفتن وام از بانک، با عرضه سهام خود به عموم مردم، منابع مالی موردنیاز برای اجرای فعالیت‌های خود را تأمین کنند.

بعد از عرضه عمومی اولیه در بازار اولیه، نوبت به بازار ثانویه می‌رسد تا سهام شرکت ها در این بازار دادوستد شود و سهامداران بتوانند با فروش سهام خود به پول نقد دست یابند و علاقه‌مندان هم با خرید سهام، مالک بخشی از شرکت شوند.

بازار سرمایه شرکت‌کنندگان متعددی دارند ازجمله سرمایه گذاران حقیقی، سرمایه گذاران حقوقی یا نهادی همچون بیمه ها و صندوق های سرمایه گذاری مشترک، شرکت ها، سازمان ها، بانک ها و مؤسسات مالی.

دولت و شهرداری‌ها اغلب برای تأمین مالی طرح‌های خود اوراق مشارکت منتشر می‌کنند.

تأمین‌کنندگان سرمایه عموماً می‌خواهند بیشترین بازده احتمالی را با کمترین ریسک ممکن داشته باشند، درحالی‌که شرکت های متقاضی سرمایه مایل‌اند سرمایه خود را با کمترین هزینه ممکن افزایش دهند.

اندازه بازار سرمایه یک کشور به‌صورت مستقیم به اندازه اقتصاد آن بستگی دارد. ایالات متحده آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان، بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین بازارهای سرمایه جهان را در اختیار دارد. چون بازار سرمایه پول را از مردم که صاحبشان هستند به سازمان ها که برای سودآوری به آن نیاز دارند انتقال می‌دهند و برای یک عملکرد خوب در اقتصاد مدرن حیاتی هستند.

از طرف دیگر، چون بازار سـرمایه به‌صورت گسترده به اقتصاد جهانی پیوند خورده است، می‌بینیم که نوسانی در یک گوشه جهان می‌تواند منجر به امواج عظیمی در گوشه‌ای دیگر شود. نقص این پیوستگی در بحران مالی جهانی طی سال‌های ۲۰۰۷ نا ۲۰۰۹ به بهترین نحو قابل‌نمایش است. دوره‌ای که آغاز آن با سقوط بازارهای مالی ایالات متحده آمریکا آغاز شد و اثرات این بحران به‌صورت جهانی در بازار سرمایه همه کشورها دیده شد.

تفکیک بازار سرمایه از بازار پول

مردم اغلب بازار سـرمایه را با بازار پول اشتباه می‌گیرند یا هر دو آن‌ها را با هم تلفیق می‌کنند. این دو بازار از هم بسیار متمایز بوده و از چند منظر مهم با هم تفاوت دارند. بازار سرمایه از بازار پول از این نظر متمایز است که به‌صورت منحصربه‌فرد برای سرمایه گذاری های میان‌مدت و بلندمدت یک‌ساله یا بیشتر مورداستفاده قرار می‌گیرد. از طرف دیگر بازار پول اغلب به خریدوفروش ابزارهای مالی با سررسید کمتر از یک سال محدود می‌شود. بازار پول همچنین از ابزارهای مالی متفاوتی نسبت به بازار سرمایه بهره می‌جوید. درحالی‌که بازار سرمایه از اوراق بهادار سهام و اوراق مشارکت استفاده می‌کند، بازار پول از سپرده ها، وام با وثیقه، حواله و برات بهره می‌جوید.

به خاطر تفاوت آشکار بین این دو نوع بازار، آن‌ها اغلب بهروش‌های متفاوتی مورداستفاده قرار می‌گیرند. بسته افق سرمایه گذاری، بازار سرمایه اغلب برای خرید دارایی هایی استفاده می‌شود که شرکت خریدار یا سرمایه گذار امیدوار است تا ارزش آن دارایی طی زمان افزایش یابد. همچنین برای فروش آن دسته از دارایی هایی به کار می‌رود که شرکت یا سرمایه گذار به‌محض اینکه فکر کند زمان درست آن فرارسیده است. شرکت ها اغلب از بازار سرمایه برای رشد دارایی های خود در بلندمدت بهره می‌گیرند.

از سوی دیگر بازار پول، اغلب برای مقادیر کوچک سرمایه یا به‌عنوان محل اندوخته موقت سرمایه شرکت استفاده می‌شود. از طریق ارتباط منظم با بازار پول، شرکت ها و دولت‌ها قادر هستند تا سطح مطلوبی از نقد شوندگی را به‌طور منظم تأمین کنند. علاوه بر این، به خاطر طبیعت کوتاه‌مدت بازارهای پول، این بازار اغلب به‌عنوان محل سرمایه گذاری امن‌تری نسبت به سرمایه گذاری در بازار سهام به شمار می‌آید. نظر به این حقیقت که افق زمانی طولانی‌تر عموماً به سرمایه گذاری در بازار سرمایه مربوط است، زمان بیشتری نیاز است تا سرمایه گذاران شاهد عملکرد مثبت یا منفی بازار سهام باشند. همین‌طور، اوراق مشارکت و سهام عموماً سرمایه گذاری های پر ریسک تری نسبت به ابزاری که در بازار پول معامله می‌شوند، هستند.

معادل‌ انگلیسی بازار سرمایه عبارت است از:

Capital Market

اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش پرسش و پاسخ سوالات مالی مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.

مقایسه بازارهای مالی ایران با بازارهای مالی خارجی

هنگامی که سخن از مقایسه بازارهای مالی ایران با بازارهای مالی خارجی میشود یک مفهوم که باید آن را اصل ماجرا دانست به فراموشی سپرده می شود و آن چیزی نیست جز ساختار کلی اقتصاد! به عبارت دیگر ما در ابتدا باید بدانیم:

• اقتصاد چیست؟
• ساختار کلی اقتصادی چگونه است؟
• برای مقایسه بازار مالی ایران با بازار مالی خارج به چه پارامترهایی نیاز داریم؟

تا در نهایت بر اساس این دانسته ها و پارامترهای درنظر گرفته شده بتوانیم به بررسی و مقایسه بازارهای مالی با یکدیگر بپردازیم. پس با ما همراه باشید.

پیشنهاد مطالعه: فارکس چیست

اقتصاد چیست؟

به طور کلی میتوان گفت اقتصاد، علم تخصیص بهینه منابع محدود، به خواسته های نامحدود است.

به عبارت دیگر اقتصاد یک کشور، برابر مجموع کل ارزش معاملات میان فعالان اقتصادی (شامل افراد، گروه ها و سازمان ها) میباشد.

ساختار کلی اقتصادی چگونه است؟

به طور کلی اقتصاد هر کشور شامل دو بخش میگردد:

1. بخش حقیقی یا واقعی اقتصاد
2. بخش مالی اقتصاد

به زبان ساده بخش حقیقی اقتصاد شامل بخش های مربوط به صنعت، بازرگانی و خدمات است. البته مد نظر داشته باشید که این بخش بندی در هر کشوری میتواند متفاوت باشد و حتی بخش هایی همچون کشاورزی و یا نفت نیز به آن افزوده یا از آن کاسته شود.

بخش مالی اقتصاد که وظیفه آن تامین مالی بخش حقیقی اقتصاد می باشد، خود از دو بخش تشکیل میگردد:

1. بازار پول: این بازار شامل بانکها، موسسات اعتباری و بازار غیر رسمی پول میگردد و نقش تامین مالی کوتاه مدت بازار را بر عهده دارند.
2. بازار سرمایه: این بخش شامل بورس اوراق بهادار، شرکت های سرمایه گذاری، صندوق های بازنشستگی و شرکتهای بیمه میگردد و با هدف تامین مالی بلند مدت بازار ایجاد گردیده است.

در اقتصاد دو بخش حقیقی و مالی را به دو بال یک پرنده تشبیه میکنند و اقتصاد دانان معتقدند بدون داشتن هر یک از این موارد، امکان رشد و توسعه اقتصادی وجود ندارد. به عبارت دیگر کشور توسعه یافته ای را نمیتوان یافت که بخش مالی توسعه نیافته داشته باشد چرا که لازمه توسعه اقتصادی، توسعه بخش مالی است.

حال که کمی با مفاهیم اقتصاد و ساختار کلی اقتصاد آشنا شدیم وقت آن رسیده تا به بررسی موقعیت بازارهای مالی ایران بپردازیم.

پیشنهاد مطالعه: مدیریت سرمایه در فارکس

موقعیت بازارهای مالی ایران

حال با دانستن مطالب گفته شده، چنانچه بخواهیم بازارهای مالی ایران را مورد بحث قرار دهیم باید بدانیم که در اقتصاد ایران، بخش مالی اقتصاد نسبت به بخش حقیقی کوچکتر بوده و لذا دسترسی به منابع مالی بسیار دشوار و با هزینه های بالا همراه است.

بنابراین کوچک بودن بخش مالی نسبت به بخش حقیقی اقتصاد، سبب گردیده تمام نیازهای مالی بخش واقعی اقتصاد تامین نگردد. که نتیجه این امر موجب خالی ماندن ظرفیت های اقتصادی، کاهش رشد اقتصادی، افزایش هزینه تامین مالی و تشدید فساد مالی میگردد.

همچنین در بخش مالی اقتصاد ایران نیز لازم به ذکر است که اندازه بازار پول بسیار بزرگتر از بازار سرمایه میباشد. لذا بازار سرمایه توانایی تامین مالی پروژه های بلند مدت را نداشته و بنا به برخی از سیاست های دولت، تامین مالی این پروژه ها به ناچار توسط بازار پول که وظیفه اصلی آن تامین مالی پروژه های کوتاه مدت است، انجام میشود.

در انتها خوب است بدانید که به بخش مالی کشورهایی که بازار پولی بزرگتری نسبت به بازار سرمایه دارند، بانک محور یا ‌Bank Based گفته میشود. این در حالیست که بالعکس به کشورهایی که بازار سرمایه بزرگتری نسبت به بازار پولی خود دارند، امنیت محور یا Security Based میگوییم.

لذا با توجه به توضیحات بالا، میتوان ایران را کشوری بانک محور یا Bank Based در نظر گرفت.

موقعیت بازارهای مالی کشورهای جهان

حال که اکنون با ساختار کلی اقتصاد در کشورهای مختلف جهان آشنا شدید، قصد داریم به بررسی موقعیت بازارهای مالی برخی کشورها از جمله ایران بپردازیم. لذا بدین منظور نیازمند معرفی پارامترهایی هستیم که خود به عنوان شاخصی جهت این سنجش به کار میروند.

این شاخص ها در واقع به ما کمک میکنند تا بتوانیم به مقایسه بازارهای مالی ایران با بازارهای مالی خارجی بپردازیم. گرچه شاخص های زیادی برای این امر وجود دارد و از حوصله این مقاله خارج است اما در اینجا قصد داریم به معرفی برخی از مهمترین این شاخص ها بپردازیم:

• تعداد شرکت های عضو بورس
• ارزش داد و ستد
• میانگین سرعت گردش در سهام
• رشد شاخص اصلی قیمت
• ارزش داد و ستد روزانه

حال با در نظر گرفتن این شاخص ها، در ادامه قصد داریم به مقایسه بازارهای مالی ایران با بازارهای مالی خارجی بپردازیم.

مقایسه بازارهای مالی از نظر تعداد شرکتهای عضو بورس

شرکت فرابورس چینی NEEQ با ۸۱۸۷ عضو دارای بیشترین و بورس بوتسوانا تنها با ۲۴ شرکت دارای کمترین تعداد شرکت فعال در بورس میباشد. در این میان ایران نیز دارای ۳۶۷ شرکت عضو بورس میباشد. لازم به ذکر است بورس تهران هیچ عضو خارجی ندارد و این در حالیست که بورس وین با ۷۴۱ شرکت عضو خارجی از این منظر دارای رتبه نخست میباشد.

به منظور کسب اطلاعات بیشتر در مورد شرکت های عضو بورس ایران توصیه میکنیم حتما به صفحه سهام بورس تهران به تفکیک صنعت مراجعه نمایید.

مقایسه بازارهای مالی از نظر ارزش داد و ستد

در این مقایسه، تفاوت بازار سرمایه و بورس سهام بورس نیویورک با ۲۱,۶۵۹,۲۸۹.۰۹ میلیون دلار دارای رتبه نخست بوده و بورس نزدک با ۱۹,۰۶۰,۳۷۲.۳۱ میلیون دلار دارای رتبه دوم میباشد. سپس جایگاه سوم با اختلاف زیادی مربوط به بورس شانگهای با حجم معاملات ۶,۹۷۵,۹۷۰.۴۵ میلیون دلار میباشد.

در این میان سهم بورس تهران از مجموع مبادلات انجام شده در بورس های جهان تنها ۱,۲۱۸,۳۹۲.۲۳ میلیون دلار بوده است.

مقایسه بازارهای مالی از نظر میانگین سرعت گردش در سهام

مقصود از میانگین سرعت گردش سهام، حجم در گردش ارزش هر بورس میباشد. به طور مثال به این آمار که در سال 2004 ارائه گردیده است توجه نمایید. در این سال، سرعت گردش سهام در بازار بورس نزدک ۲۲۷ درصد اعلام شد که این بدین معنی است که هر سهم به طور متوسط سه مرتبه خرید و فروش شده است.

این در حالیست که در همان سال، سرعت گردش سهام در بازار ایران حدود ۳۶ درصد اعلام گردید. یعنی به عبارت دیگر، تنها حدود یک سوم از سهام بازار مورد معامله قرار گرفته اند.

مقایسه بازارهای مالی از نظر رشد شاخص اصلی قیمت

در این مقایسه با توجه به فرمول ها و وزن های مختلفی که مورد بررسی قرار میگیرد، بورس تهران با ۱,۳۹۷,۷۹۷.۲۰ واحد رشد شاخص اصلی، دارای بیشترین میزان رشد نسبت به سایر کشورها بوده و رتبه نخست را کسب می نماید. سپس جاماییکا با ۳۹۲,۴۳۵.۹۲ و برزیل با ۱۱۹,۰۱۷.۲۴ رشد شاخص اصلی قیمت، به ترتیب در جایگاه دوم و سوم قرار می گیرند.

مقایسه بازارهای مالی از نظر ارزش داد و ستد روزانه

از این منظر بورس هنگ کنگ با ۲۹,۰۵۶.۴۲ میلیون دلار دارای رتبه نخست بوده و به عنوان فعال ترین بازار بورس شناخته میشود. سپس ایتالیا با ۲۵,۴۷۷.۵۵ میلیون دلار در رتبه دوم و آلمان با ۱۳,۷۹۰.۲۹ در جایگاه سوم قرار میگیرد. این در حالیست که متوسط ارزش داد و ستد روزانه در بازار بورس اوراق بهادار تهران چیزی حدود به ۳۰۰ میلیون دلار میباشد.

حال که با کمک پارامترهای یاد شده به مقایسه بازارهای مالی ایران با بازارهای مالی خارجی پرداختیم، وقت آن رسیده تا به بررسی و مقایسه کلی بازار فارکس با بازار سهام بپردازیم.

مقایسه بازار فارکس و بازار سهام

چنانچه بخواهیم مقایسه ای بین این دو بازار مالی فارکس و سهام انجام دهیم، ابتدا لازم است که با ساختار هر کدام آشنا شویم تا در نهایت بتوانیم با درک درستی از هر بازار، به مقایسه آنها با یکدیگر بپردازیم.

بازار سهام به بیانی ساده، بازاری است که در آن معامله گران با سرمایه گذاری و یا خرید سهام یک شرکت (یا مجموعه ای از شرکت ها و کارخانجات) در واقع به نحوی در سود و زیان آن مجموعه سهیم میگردند. از جمله این بازارها میتوان به بازار بورس اوراق بهادار تهران اشاره کرد.

اما در رابطه با بازار فارکس همانطور که از نامش پیداست (Foreign Exchange) در واقع یک بازار تبادلات ارزی بوده و لذا مبنای معاملات بر پایه ارز کشورهای مختلف در مقابل یکدیگر میباشد.

حال به طور کلی از مقایسه بازار فارکس و بازار سهام دانستیم که مبنای معاملاتی هر کدام بر چه اساسی میباشد، وقت آن رسیده تا به برخی از مهمترین تفاوت های آنها با یکدیگر بپردازیم.

• حجم معاملاتی
• ساعات معاملاتی
• مالکیت

حجم معاملاتی

حجم معاملاتی را میتوان به عنوان تفاوت بزرگ دیگری میان این دو بازار در نظر گرفت. بازار فارکس با متوسط گردش مالی روزانه ۵ تریلیون دلار به عنوان بزرگترین بازار مالی دنیا محسوب میگردد. این در حالیست که گردش متوسط روزانه برای بازار سهام بزرگی همچون بورس اوراق بهادار نیویورک مبلغی حدود ۵۰ میلیارد دلار است که در مقایسه با فارکس بسیار ناچیز میباشد.

ساعات معاملاتی

فاکتور بعدی جهت مقایسه را می توان ساعات معاملاتی دانست. چنانچه تاکنون تجربه فعالیت در بازار بورس ایران را داشته اید، قطعا به این موضوع پی برده اید که ساعات کاری این بازارها محدود است و در روز تنها به مدت چند ساعت بازار باز بوده و به معامله گر امکان فعالیت میدهد.

لذا پس از آن بازار بسته شده و تا روز کاری آینده باید صبر نمایید. اما از آنجا که بازار فارکس محدودیت زمانی ندارد، در هر ساعتی از شبانه روز معامله گر میتواند اقدام به انجام معاملات خود نماید که این امر می تواند به عنوان مزیت بزرگی برای این بازار محسوب گردد.

مالکیت

مالکیت، تفاوت دیگری است که در مقایسه بازار فارکس و بازار سهام وجود دارد. به عبارت دیگر همانطور که قبلا در بازار سهام اشاره شد، فرد با خرید یک سهم به نحوی مالکیت قانونی آن را داراست. این امر تا حدی پیش میرود که افرادی که سهام زیادی از یک شرکت را خریداری نموده باشند، به عنوان سهام دار عمده، میتوانند در برخی از تصمیم گیری های شرکت نیز نقش ایفا کنند.

در حالی که در بازار فارکس، معامله گر به نحوی تصاحب مجازی داشته و لذا ارز مربوطه به صورت فیزیکی و یا حقیقی جا به جا نمیگردد. پس به بیانی ساده تر، معامله گر فارکس پس از باز کردن یک معامله، مالکیتی بر روی ارز پایه ای که معامله بر مبنای آن صورت گرفته، نداشته و همانطور که اشاره شد صرفا این مالکیت جنبه مجازی دارد.

سخن پایانی

از اینکه تا پایان این مقاله ما را همراهی نمودید بینهایت سپاسگزاریم. در این مقاله سعی داشتیم مفاهیم اساسی و ضروری اقتصادی را با زبانی ساده و قابل فهم بیان کنیم تا از این پس بتوانیم دید شفاف تر و بهتری نسبت به اقتصاد و بازارهای مالی داشته باشیم.

همچنین در ادامه مقاله به مقایسه بازار مالی ایران با بازار مالی خارج از کشور بر اساس داده های سال ۲۰۲۰ پرداختیم و در نهایت با معرفی و مقایسه دو بازار سهام و فارکس، قصد داشتیم شناخت بیشتری نسبت به این بازارها ایجاد کنیم.

همانطور که میدانید فعالیت در بازارهای مالی مسلتزم داشتن علم و دانش کافیست و به دلیل رقابت شدید موجود در این بازارها، افرادی که علم و دانش بیشتری داشته باشند، پیروز این رقابت خواهند بود. لذا توصیه میکنیم ابتدا با توجه به مطالب گفته شده، بازار یا بازارهای هدف خود را شناسایی نموده و سپس به صورت صحیح و اصولی این علم را از متخصصین این حوزه بیاموزید.

در این راستا مجموعه آموزش بورس به عنوان تنها مجموعه آموزشی ایرانی برنده استاندارد بین المللی CPD از انگلستان آماده ارائه خدمات آموزشی خود به شما عزیزان می باشد. جهت شرکت در دوره فارکس همین حالا اقدام کنید، در واقع در این دوره هم به بازارهای مالی جهانی تسلط پیدا میکنید و هم در بازار بورس تهران میتوانید فعالیت داشته باشید.

در نهایت امیدواریم مطالب گفته شده راهگشای شما عزیزان و مخاطبان همیشگی مجموعه آموزش بورس بوده باشد. لطفا نظرات و پیشنهادات خود را از طریق فرم زیر با ما به اشتراک بگذارید.

آشنایی با انواع بازارهای مالی و بازار سرمایه

وقتی از بازارهای مالی حرف می‌زنیم، بیشتر افراد تصویر بازار شلوغ بورس نیویورک یا معامله‌گران عصبانی تالار معاملات آتی شیکاگو را به یاد می‌آورند. البته این تصاویر دیگر قدیمی شده‌اند، زیرا این روزها معاملات آنلاین جای مبادلات رو در رو را گرفته‌اند. صرافی‌های ارز دیجیتال تنها بخشی از بازارهای مالی هستند؛ زیرا این بازارها مدت‌ها پیش از وجود صرافی‌ها و کارگزاری‌ها به شکل امروزی وجود داشته‌اند. بازارهای مالی از زمانی که بشر به کشاورزی و داد و ستد آن با دیگران روی آورد، وجود داشته اند. اگر کشاورزان برداشت مناسبی نداشتند باید برای کاشت محصول در سال بعد بذر به‌دست می‌آوردند. اگر هم برداشت خوبی داشتند باید تصمیم می‌گرفتند که محصولات مازاد خود را ذخیره یا مبادله کنند. این شرایط آنها را مجبور می‌کرد تا برای به‌دست آوردن بذر یا غذای ذخیره با دیگران معامله کنند.

درآمد ماهیگیران نیز به مقدار صید، نوع ماهی‌ها و آب و هوا وابسته و بی‌ثبات بود. در حقیقت، تصمیمات و مبادلات تمامی آن کشاورزان و ماهیگیران بود که اساس بازارهای مالی و بازار سرمایه امروزی را تشکیل داد. داد و ستد هایی که هدف آن بسیار شبیه بازارهای امروزی است. در این مقاله شما با مفهوم بازار مالی و انواع بازارهای مالی و بازار سرمایه آشنا خواهید شد.

بازارهای مالی چیست؟

بازار مالی (Financial Market) بستری است که افراد و نهادها از آن برای انجام معاملات با انواع دارایی‌ها مانند اوراق بهادار، ارزهای دیجیتال و دیگر دارایی‌های قابل تعویض استفاده می‌کنند. بازار براساس قرار گرفتن فروشندگان و خریداران در یک مکان کار می‌کند و قانون عرضه و تقاضا نیز قیمت‌ها را در بازار مشخص می‌کند. در حقیقت، انواع بازارهای مالی به افراد کمک می‌کند تا به راحتی یکدیگر را پیدا کنند؛ آنها با این کار انجام معامله میان کاربران را تسهیل می‌کنند.

بازارهای مالی انواع مختلفی دارند؛ ویژگی‌های دارایی مورد معامله و نیازهای کاربران است که مشخصات هرکدام از این بازارها را تعیین می‌کند. بازار سهام، بازار فارکس، بازار ارزهای دیجیتال، بازار پول، بازار اوراق قرضه، بازار کالا و بازار مشتقه از محبوب‌ترین شکل‌های بازارهای مالی هستند. این بازارها بستری هستند که کسب و کارهای مختلف برای جذب سرمایه مورد نیاز خود برای توسعه، از آن استفاده می‌کنند. در واقع، بازارهای مالی مانند کانال‌هایی هستند که جریان سرمایه‌ را از عرضه‌کنندگان به سمت تقاضاکنندگان هدایت می‌کنند.

بازار سرمایه (Capital Market) نیز بخشی مهم از بازارهای مالی است که معاملات ابزارهای مالی مانند سهام، اوراق بدهی، صندوق‌های قابل معامله (ETF) و غیره را تسهیل می‌کند. همچنین، منبع جذب سرمایه برای افراد، شرکت‌ها و دولت‌های است و نقش مهمی در تقسیم منابع و ایجاد نقدینگی برای کارکارآفرینان بازی می‌کند. انواع بازارهای مالی را می‌توان براساس نوع دارایی مورد معامله و زمان سررسید آنها تقسیم‌بندی کرد.

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی بسیار زیادی در سراسر جهان وجود دارند و هر کشوری حداقل از یکی از انواع آنها استفاده می‌کند. برخی از این بازارها کوچک‌تر هستند و سرمایه در گردش کمی دارند، برخی دیگر نیز مانند «بازار بورس نیویورک» که روزانه تریلیون دلار معامله در آن انجام می‌شود در سطح بین‌المللی شناخته شده هستند. در ادامه این مقاله ۶ نوع از شناخته‌شده‌ترین انواع بازارهای مالی را بررسی می‌کنیم:

بازار سهام (Stock Market)

بازار سهام یا بازار بورس، شناخته‌شده‌ترین شکل از بازارهای مالی است. در این بازار سهام شرکت‌ها (سهامی عام) توسط معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرید و فروش می‌شود. هر سهم قیمتی دارد که براساس عواملی مانند ارزش بازار، دارایی‌های شرکت و عرضه و تقاضا و .. مشخص می‌شود. زمانی که قیمت این سهم‌ها به دلیل عوامل اقتصادی یا تجاری افزایش می‌یابد، سرمایه‌گذاران می‌توانند با فروش آنها کسب درآمد کنند. در این بازار خرید سهام برای سرمایه‌گذاران ساده است، اما چالش واقعی انتخاب سهامی است که در نهایت سودآور باشد. در واقع، زمانی که سهام را با قیمت کمتر می‌خرید و با قیمت بالاتر می‌فروشید می‌توانید کسب درآمد کنید.

بسیاری از شرکت‌ها از بازار سهام برای جذب سرمایه استفاده می‌کنند؛ آنها این کار را از طریق بازار اولیه یا عرضه اولیه عمومی (IPO) انجام می‌دهند. بازار اولیه (Primary Market) زمانی شکل می‌گیرد که دارایی شرکت برای اولین بار عرضه و فروخته شود. در این بازار، شرکت سرمایه مورد نیاز خود را به طور مستقیم و از طریق فروش سهام به سرمایه‌گذاران تامین می‌کند. معامله‌گران پس از لیست شدن شرکت و عرضه آن در بازار اولیه، معامله‌گران می‌توانند سهام شرکت را در بازار ثانویه خرید و فروش کنند. در حقیقت، تمامی معاملات سهام در بازار بورس، درون بازار ثانویه (Secondary Market) انجام می‌شوند.

نکته جالب اینجاست که بازار بورس اوراق بهادار از قرن‌ها پیش و زمانی که هیچ فناوری در کار نبوده، وجود داشته است. بزرگترین بازارهای سهام که در کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا و ژاپن به شکل امروزی از قرن ۱۹ یا ۲۰ ایجاد شده‌اند.

بازار اوراق قرضه (Bond Market)

بازار اوراق قرضه که با نام بازار درآمد ثابت نیز شناخته می‌شوند، شکل دیگری از بازارهای مالی است. شرکت‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها با فروش اوراق قرضه در این بازار سرمایه مورد نیاز خود برای توسعه را به‌دست می‌آورند. بسیاری از شهرداری‌ها نیز برای تامین مالی مخارج مورد نیاز خود برای ساخت پروژه های عمومی مانند مدرسه، ایستگاه آتش نشانی، پارک‌ها و جاده‌ها اوراق قرضه منتشر می‌کنند. ارواق قرضه (Bond) نوعی سرمایه‌گذاری است که در آن سرمایه‌گذار از طریق خرید اوراق پول قرض می‎‌دهد؛ در مقابل شرکت یا نهاد فروشنده متعهد می‌شود تا اعتبار دریافتی را در بازه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره‌ای ثابت بازپرداخت کند.

اوراق قرضه شبیه توافقی میان وام‌دهنده و وام‌گیرنده است که جزییات وام مانند مقدار سرمایه، زمان بازپرداخت و سود پرداختی در آن مشخص شده است. به همین دلیل گاهی اوقات به بازار اوراق قرضه بازار بدهی یا بازار اعتباری نیز می‌گویند. بیشتر معاملات بازار اوراق قرضه در بازار اولیه تفاوت بازار سرمایه و بورس سهام انجام می‌شود؛ جایی که در آن سرمایه‌گذاران اوراق قرضه را از فروشندگان (وام‌گیرندگان) خریداری می‌کنند. معامله‌گران می‌توانند اوراق بهاداری را که قبلا منتشر شده در بازار ثانویه خرید و فروش کنند. معمولا این معاملات از طریق بازار بورس یا فرابورس انجام می‌شود، البته که حجم سرمایه معامله شده در بازارهای اوراق قرضه بسیار بیشتر از بازارهای سهام است.

مهم‌ترین مزیت بازار اوراق قرضه نسبت به بازار سهام، ریسک پایین‌‌تر سرمایه‌گذاری است. همین ویژگی باعث می‌شود تا اوراق قرضه نسبت به سهام بازدهی و سودآوری کمتری نیز داشته باشد. همچین این نکته را در نظر داشته باشید، با اینکه اوراق قرضه شرکتی نرخ بهره بالاتری دارند اما اوراق تحت حمایت دولت از امنیت بیشتری برخوردار هستند. ورشکستگی بدترین سناریویی است که سرمایه‌گذاران می‌توانند تجربه کنند؛ در این شرایط شرکت‌ها معمولا می‌توانند بخشی از سرمایه را پس بدهند.

بازار کامودیتی (Commodity Market)

بازار کامودیتی یکی دیگر از انواع بازارهای مالی است که تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در آن به معامله کالای اساسی می‌پردازند. در یک تعریف ساده، کامودیتی کالایی است که می‌توان آن را با کالاهای مشابه دیگر معامله کرد. در این بازار کالاهای اساسی را به دو دسته کلی کامودیتی سخت و کامودیتی نرم تقسیم می‌کنند. کالاهای انرژی مانند نفت و گاز و فلزات گران‌بها مانند طلا، نقره و پلاتین در دسته کامودیتی‌‌های سخت قرار می‌گیرند. کالاهای کشاورزی مانند گندم، ذرت و سویا و محصولاتی مانند پنبه، قهوه و شکر را می‌توان در دسته کامودیتی‌های نرم قرار داد. فلزات اساسی مانند آلومینیوم، مس، روی و آهن نیز در دسته کامودیتی‌های جای می‌گیرند.

معاملات در بازار کامودیتی به دو دسته تقسیم می‌شود: معاملات اسپات (Spot) و معاملات آتی یا فیوچر (Future). در بازار اسپات، کالاهای اساسی با پول مبادله می‌شوند. در بازار آتی نیز کالاهای اساسی در تاریخی از پیش تعیین شده و با قیمتی مشخص معامله می‌شوند. بیشتر معاملات کالاهای اساسی در بازارهای مشتقه و به شکل معاملات اسپات انجام می‌شود. معامله‌گران همچنین می‌توانند کامودیتی‌ها را بازار بورس، فرابورس و صرافی‌های لیست شده به شکل آتی معامله کنند. بورس کالای شیکاگو (CME) و اینترکانتیننتال اکسچنج (ICE) دو کارگزاری بزرگ برای انجام معاملات کامودیتی در جهان هستند.

بازارهای کامودیتی قدمتی به اندازه تاریخ تمدن بشری دارند، این بازارها یک بستری متمرکز و با قدرت نقدشوندگی بالا برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کنند. برای مثال، این بازارها می‌توانند تجارت محصولات کشاورزی را کارآمدتر و هماهنگ‌تر کنند. معاملات آتی بازار کامودیتی، با ایجاد یک مکانیسم خرید تضمین‌شده به بسیاری از کشاورزان کوچک کمک می‌کند.

بازار ارزهای دیجیتال (Crypto Market)

گسترش فناوری بلاک چین در سال‌های گذشته باعث شده تا ارزهای دیجیتال به عنوان یک دارایی ارزشمند مورد توجه بسیاری قرار بگیرند. از سال ۲۰۱۸ بازارهای ارزهای دیجیتال به عنوان بخشی از بازارهای مالی رشد بسیار سریعی را تجربه کرده‌اند. بیت کوین (BTC)، اتریوم (ETH) و سایر رمز ارزها، همگی دارایی‌های دیجیتال غیر متمرکز مبتنی بر بلاک چین هستند. در حال حاضر، نزدیک به ۱۴ هزار کوین و توکن متفاوت در حدود ۵۰۰ صرافی ارز دیجیتال در سراسر جهان معامله می‌شوند. معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازار رمز ارزها برای خرید و فروش و نگهداری این دارایی‌ها دیجیتالی نیاز به استفاده از یک کیف پول ارز دیجیتال خواهند داشت.

ماهیت دیجیتال و ناشناس بازارهای دیجیتال باعث می‌شود تا بستر مناسب‌تری برای انجام پروژه‌های پانزی یا کلاهبرداری باشد. در این بازار، صرافی‌هایی که از آنها برای انجام معاملات استفاده می‌شود به دوسته صرافی‌های متمرکز (CEX) و صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) تقسیم می‌شوند. صرافی‌های متمرکز همانطور که از نامشان پیداست پلتفرم‌های متمرکزی برای معامله رمز ارزها هستند. صرافی‌های غیرمتمرکز بدون هیچ مرجع مرکزی کار می‌کنند؛ این صرافی امکان مبادله بدون واسطه و همتا به همتا (P2P) ارزهای دیجیتال را برای کاربران خود فراهم می‌کنند.

با اینکه بازار کریپتوکارنسی یک بازار مالی بسیار جوان است اما در دهه گذشته به طور شگفت انگیزی گسترش یافته است. بر طبق گزارش وب‌سایت coinmarketcap، ارزش کل بازارهای ارزهای دیجیتال بیش از ۲.۵ تریلیون دلار است. برخی افراد عقیده دارند که عدم وجود یک سیستم قانون‌گذاری مشخص، بزرگ‌ترین مشکل این بازار است. کشورهای مختلف قوانین متفاوتی در رابطه با استفاده از رمز ارزها دارند؛ در حقیقت بسیاری از کشورها بازار ارزهای دیجیتال را به‌جای نوآوری یک خطر برای اقتصاد خود می‌دانند.

بازار فارکس (Forex تفاوت بازار سرمایه و بورس سهام Market)

فارکس (Forex) مخفف عبارت Foreign Exchange به معنی تبادل ارزهای خارجی است. بازار فارکس مهم‌ترین نوع بازارهای مالی است؛ این بازار امکان انجام معاملات جفت ارزهای مختلف را برای معامله‌گران فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاران خرد، بانک‌ها، شرکت‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های مدیریت سرمایه گذاری همگی از بازار فارکس برای انجام سفته‌بازی و پوشش ریسک (Hedging) استفاده می‌کنند. برخلاف تصور بسیاری از افراد، اولین شکل از بازارهای فارکس قرن‌ها تفاوت بازار سرمایه و بورس سهام قدمت دارند و به دوره بین النهرین باز می‌گردند.

معامله‌گران می‌توانند ۱۷۰ جفت ارز مختلف را در بازار فارکس معامله کنند. امروزه، حجم معاملات روزانه بزرگترین بازار مالی چیزی در حدود ۶.۶ تریلیون دلار و بیش از مجموع بازارهای سهام، بازارهای مشتقه و بازار ارزهای دیجیتال است. فارکس یک بازار مالی گسترده است، در واقع شبکه گسترده‌ای از کامپیوترها و واسطه‌ها در سراسر جهان این بازار را تشکیل داده‌اند. همچنین، کارگزاران فارکس می‌توانند به عنوان بازارساز (Market Maker) عمل کنند و قیمت‌های بید (Bid) و اسک (Ask) پیشنهاد دهند که با قیمت رقبا در بازار متفاوت است.

بازار فارکس را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: بازار بین بانکی و بازار خارج بورس (OTC). بازار بین‌ بانکی (Interbank Market) شبکه‌ای جهانی است که بانک‌ها و موسسات مالی از آن برای مبادله ارزها و سایر مشتقات ارزی میان خود استفاده می‌کنند. سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نیز می‌توانند با استفاده از کارگزاری‌ یا بروکر‌ها به معامله در بازار خارج از بورس (OCT) فارکس بپردازند.

بازار مشتقه (Derivatives Market)

بازار مشتقه یکی از مدرن‌ترین انواع بازارهای مالی است. به زبان ساده، بازار مشتقه بستری را فراهم می‌کند که در آن خریداران و فروشندگان دارایی مورد نظر خود را بر روی یک قیمت توافقی پیش خرید یا پیش فروش می‌کنند. در این بازار، دارایی‌ها و کالاها به شکل اوراق مشتقه‌ مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله، مورد خرید و فروش قرار می‌گیرند. این قراردادهای مالی ارزش خود را از یک کالای اساسی یا گروهی از دارایی‌ها مانند سهام، اوراق قرضه، ارزها و غیره به‌ دست می‌آورند به همین علت به اوراق مشقه، اوراق ثانویه نیز می‌گویند.

سرمایه‌گذاران از اوراق مشتقه برای پوشش ریسک (Hedge)، کاهش ریسک و با سفته‌بازی استفاده می‎‌کنند. به این معنی که آنها ریسک با انتظار پاداش می‌پذیرند. بسیاری از افراد سرمایه‌گذاری در بازار مشتقه را به عنوان شکلی پیشرفته از سرمایه‌گذاری در نظر می‌گیرند. قراردادهای اوراق مشتقه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: لاک (Lock) و آپشن (Option). در قراردادهای لاک مانند قراردادهای آتی، طرفین معامله از ابتدا در مورد شرایط و مدت زمان قرارداد متعهد می‌شوند. در تفاوت بازار سرمایه و بورس سهام قراردادهای آپشن یا اختیار معامله مانند قراردادهای سهام، به طرفین این اجازه را می‌دهند تا پیش از پایان زمان قرارداد، حق خرید یا فروش دارایی خود را داشته باشند.

سوالات متداول

سهم بازار کریپتو و فارکس از بازار مالی چقدر است؟

یبشتر از ۹۹ درصد حجم بازار در اختیار مارکت فارکس و حدود ۰.۱ درصد در بازار کریپتوکارنسی‌ در حال گردش است.

معاملان مشتقات چیست؟

به مجموع معاملات آپشن و مارجین معاملات مشتقات می‌گویند.

نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفا با هدف راهنمایی و آشنایی شما با بازارهای مالی نوشته شده است و آکادمی ارز تودی مسئولیتی در مقابل تصمیمات یا عواقب مالی آن برای افراد ندارد.

بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست؟

بورس اوراق بهادار به عنوان بخشی از بازار سرمایه‌، از اهمیت بسیار زیادی در میان سرمایه‌گذاران برخوردار است و مورد توجه خاص آن‌ها قرار دارد. بنابراین پیش از آن‌که به بررسی ساز و کار بورس اوراق بهادار و چگونگی انجام معاملات در این بازار پرداخته شود، نیاز است تا به اختصار این بازار را تعریف کرد و به بررسی انواع آن پرداخت. در این مطلب به سراغ این موضوع رفته‌ایم و به شما می‌گوییم بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست و بازار سرمایه خود به چند دسته تقسیم می‌شود. با ما همراه شوید.

بازار چیست؟

در علم اقتصاد تعاریف متعددی برای بازار ارائه شده است.
در تعاریف اولیه، بازار به مکان فیزیکى اطلاق می‌شد که خریداران و فروشندگان براى مبادله کالا و خدمات در آن دور هم جمع مى‌شدند. اما در تعاریف بعدی تاکید شد که بازار نباید لزوماً وجود فیزیکی داشته باشد و فضای مشخصی را در برگیرد، در حقیقت بازار شامل تمام خریداران و فروشندگانى است که در حال دادوستد کالا یا خدمات خاصى هستند.
برای مثال بازار معاملات سهام در سطح جهانی، بازاری است که عملیات خرید و فروش در آن از طریق شبکه‌های مخابراتی بین‌المللی انجام می‌شود و مکان معینی ندارد. در حقیقت بازار یک مکانیزم است که این امکان را به خریداران و فروشندگان می‌دهد تا به معامله دارایی‌های خود بپردازند. این دارایی ممکن است فیزیکی (مانند املاک) یا مالی (مانند اوراق بهادار) باشد.
براساس تعریف دومنیک سالواتوره، بازار مکان و یا موقعیتی است که در آن خریداران و فروشندگان، کالا، خدمات و منابع را خرید و فروش می‌کنند. برای هر کالا، خدمت یا منبع که قابلیت معامله داشته باشد، بازاری وجود دارد. در تعریف سالواتوره هم مشاهده می‌شود که بازار می‌تواند یک محل مادی و فیزیکی یا موقعیتی برای انجام معامله باشد.

انواع بازارها کدامند؟

در یک نگاه کلی و از نقطه نظر نوع دارایی‌ها، بازارها به دو نوع بازار دارایی‌های فیزیکی (واقعی) و بازار دارایی‌های مالی تقسیم می‌شوند:
بازار دارایی‌های فیزیکی، بازاری است که در آن خریداران و فروشندگان به معامله دارایی‌هایی که ماهیت واقعی و فیزیکی دارند، مانند اتومبیل، املاک و مستغلات، وسایل منزل و … می‌پردازند.
بازار دارایی‌های مالی به بازاری اطلاق می شود که در آن افراد اعم از حقیقی و حقوقی، می توانند در آن برای معامله اوراق ضمانت مالی، کالا و دیگر دارایی‌های مثلی (عوض‌دار) با هزینه مبادلاتی پایین اقدام کنند. قیمت‌های این بازار تابع عرضه و تقاضا است. اوراق ضمانت شامل سهام، اوراق قرضه و برخی کالاها (فلزات گرانبها یا محصولات کشاورزی) می‌شود.
بازار می‌تواند از نظر سررسید تعهدات مالی، نوع ساختار یا برحسب دارایی طبقه‌بندی شود. بازارهای مالی از نظر سررسید تعهدات مالی، به دو گروه عمده بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می‌شوند:

بازار پول چیست؟

بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول با سررسید کمتر از یکسال است. به بیان دیگر بازار پول، بازار ابزارهای مالی کوتاه‌مدت با سه ویژگی مهم زیر است:

• نقدشوندگی بالا
• کم بودن ریسک عدم پرداخت
• ارزش اسمی زیاد

ابزارهای بازار پول شامل اسناد خزانه (اوراق بهادار کوتاه مدت با سه ماه، شش ماه یا یکسال)، پذیرش بانکی (دستور پرداخت مبلغی معین در تاریخی مشخص)، گواهی سپرده، اوراق تجاری (نوعی اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید ۲۷۰ روز یا کمتر)، قرادادهای بازخرید و دلار اروپایی است. از مهمترین نهادهای این بازار می‌توان به بانک مرکزی، واسطه‌های مالی بانکی مانند بانک‌های تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی، شرکت‌های تجاری، دولت و مؤسسات دولتی، صندوق های سرمایه گذاری، کارگزاری‌ها و معامله‌گران و تفاوت بازار سرمایه و بورس سهام در نهایت سرمایه‌گذاران اشاره کرد.

بازار سرمایه چیست؟

بازار سرمایه، به بازارهای مالی برای خرید و فروش ابزارهای مالی نظیر اوراق قرضه یا اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید، اطلاق می‌شود. بازار سرمایه بزرگ‌تر از بازار پول است و اهمیت بسیار زیادی در جمع آوری و تامین منابع لازم برای سرمایه‌گذاری واحدهای مختلف تولیدی دارد. بازار سرمایه از نظر مرحله عرضه اوراق بهادار، خود به دو دسته بازار اولیه (بازار دست اول) و بازار ثانویه (بازار دست دوم) تقسیم می‌شود.

بازار اولیه

بازار اولیه بازاری است که در آن سهام یک شرکت یا واحد اقتصادی برای اولین بار در آن عرضه و منتشر می‌شود. عایدی حاصل از عرضه این سهام، منبعی در تامین مالی آن شرکت یا موسسه خواهد بود. از آن‌جا که در بازار اولیه، سهام برای اولین بار به خریداران و متقاضیان عرضه می‌شود، فروشنده اوراق بهادار در حقیقت همان ناشر اوراق بهادار خواهد بود.

بازار ثانویه

با اتمام عرضه اولیه یک سهم در بازار اولیه، برای ادامه معاملات آن سهم، بازار دیگری به نام بازار ثانویه وجود دارد. بنابراین بازار ثانویه به منظور ایجاد امکان داد و ستد اوراق منتشره در بازار اولیه و افزایش قابلیت نقدشوندگی آن تشکیل شده است.
در این بازار است که طرفین معامله این امکان را پیدا می‌کنند که علاوه بر تجدید نظر در اوراق خریداری شده، با خرید و فروش دوباره یا چندباره، تعداد آن را افزایش و یا کاهش دهند و یا اوراق دیگری در سهم دیگری تهیه کنند. دفعات انجام معامه در بازار ثانویه محدودیتی ندارد، این ویژگی بازار ثانویه موجب می‌شود تا نقدشوندگی ابزارهای مالی با جابه‌جا شدن مالکیت آن‌ها، قدرت بیشتری پیدا کند.

بازار ثانویه بر این اساس که چه نوع سهمی در چه محلی مبادله می‌شود، به چهار بازار تقسیم می‌شود:

بازار اول: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های بورسی که در بورس انجام می‌شود.
بازار دوم: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های غیربورسی که در فرابورس انجام می‌شود.
بازار سوم: مربوط به معاملات سهام شرکت‌های بورسی که در فرابورس انجام می‌شود.
بازار چهارم: بازاری بدون کارگزار و معامله‌گر و مربوط به معاملات خصوصی است که توسط شبکه‌های الکترونیکی و بین سرمایه‌گذاران نهادی و عادی صورت می‌گیرد. نهادها به منظور پرهیز از پرداخت هزینه‌های مربوط به کارگزاری، عموماً معاملات عمده و بلوک خود را در بازار چهارم انجام می‌دهند.

انواع بازارهای مالی بر اساس نوع دارایی

بازارهای مالی به لحاظ نوع دارایی به سه بخش تقسیم می‌شوند:

بـازار سـهام: در ایـن بـازار، سـهام شـرکت های سهامی پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار می‌گیرد.
بازار اوراق بدهی: این بازار برای دادوستد ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه) در نظر گرفته شده است.
بازار ابزارهـای مشـتقه: بـازاری که در آن ابزارهـای مشتقه که مبتنـی بـر دارایـی هـای مـالی یـا فیزیکی هستند، مانند اختیار معامله و قرارداد آتی مورد معامله قرار می‌گیرند.

تفاوت میان بازار سرمایه و بازار پول چیست؟

بازار سرمایه و بازار پول تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. مهمترین تفاوت آن‌ها در مدت زمان سرمایه‌گذاری است. در بازار پول معمولا با افق زمانی کوتاه مدت سرمایه‌گذاری می‌شود، در حالی‌که در بازار سرمایه اینگونه نیست و سرمایه‌گذاری با دید بلندمدت انجام خواهد شد.
حق مالکیت دیگر تفاوت مهم این دو بازار با یکدیگر به شمار می‌رود. شرکتی که سهام خود را در بورس عرضه کرده است، در واقع بخشی از مالکیت شرکت را به سهامدارن خود واگذار می‌کند. در این بازار دارنده سهام به نوعی در مالکیت شرکت نیز سهیم خواهد بود. این در حالی است که در بازار پول بحث مالکیت مطرح نیست.
استفاده از بازارهای مالی متفاوت دیگر تفاوت بازار سرمایه و بازار پول است. ابزارهای بازار پول بیشتر شامل مواردی چون اسناد خزانه، گواهی سپرده، وام با وثیقه و … می‌شود، در حالی‌که بازار سرمایه از ابزارهایی چون اوراق بهادار، تفاوت بازار سرمایه و بورس سهام اوراق قرضه و اوراق مشارکت استفاده می‌کند.

سخن آخر

در این مطلب به این موضوع پرداختیم که بازار سرمایه یا بازارهای مالی چیست و گفتیم بازارهای مالی از نظر سررسید تعهدات مالی، به دو گروه عمده بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می‌شوند. بازار سرمایه، بازاری برای خرید و فروش ابزارهای مالی چون اوراق قرضه یا اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید است.