رابطه حجم معامله و حجم مبنا

برای محاسبه مقدار میانگین وزنی باید یک مجموعه عامل‌های نابرابر و برای هر یک از عامل‌ها، وزن یا ارزش معینی در نظر بگیرید و آن عامل را در وزن مشخص ضرب کرده و در نهایت جمع این ارقام حاصل شده را بر مجموع وزن‌ها تقسیم کنید.
اگر مثلث تعادل، قیمت پایانی فرض شود و قیمت‌های معامله شده با حجم یکسان باشد میانگین قیمت در نقطه مرکز، سطح تعادل را برقرار کرده است، اما اگر قیمت‌ها با حجم‌های متفاوتی معامله شوند میانگین قیمت برای برقراری سطح تعادل نزدیک می‌شود به آن قیمتی که بیشتر معامله روی آن انجام شده است.

تعداد سهام، حجم مبنا، سهام شناور، میانگین حجم ماه

تعداد سهام: یعنی مجموع تعداد سهام معامله شده آن سهم در آن روز چه تعدادی رابطه حجم معامله و حجم مبنا است.

حجم مبنا: که یک بحث کاملا مفصل در تحلیل های تکنیکال و بنیادی است. در واقع طبق الگوریتمی که بازار بورس بر طبق آن پیش می رود، بدین صورت است که اگر در بیشترین قیمتی که در بازه روز به آن اشاره شده است، به اندازه حجم مبنا معامله در آن روز اتفاق بیفتند، آن سهم مثبت پنج درصد سود را در آن روز تجربه خواهد کرد.

به طور مثال: اگر بیشترین قیمت در بازه روز برای یک نماد هزار ریال اعلام شده باشد، و حجم مبنا صد میلیون سهم برای آن نماد باشد، در صورتی که در طول یک روز کاری برای آن نماد صدمیلیون سهم و یا بیشتر در قیمت هزار ریال معامله شود، سود آن نماد در آن روز مثبت پنج درصد خواهد بود. در مورد منفی پنج درصد نیز همین موضوع برقرار است. اگر کمترین بازه قیمتی برای همین نماد نهصد ریال باشد و در طول یک روز کاری صد میلیون سهم در قیمت نهصد ریال معامله شود، درصد پایانی این نماد در آن روز منفی پنج درصد خواهد بود. این مثال نشان دهنده این بود که قیمت پایانی، بازه روز و حجم مبنا تا چه اندازه در معاملات یک نماد تاثیر گذار است.

سهام شناور: درصد سهام شناور به این معنی است که چند درصد از سهم هایی که مربوط به یک شرکت است شناور است و دست سرمایه داران خرد (سرمایه داران زیر یک درصد) قرار می گیرد که این سرمایه داران نقش مدیریتی و تاثیر گذاری در شرکت ندارند. متعادل ترین درصد برای سهام شناور معمولا بیست و پنج درصد است. در واقع سهام شناور آن بخش از سهام شرکت است که احتمال نقدشوندگی دارد. به طور مثال اگر بیست و پنج درصد از نماد فولاد به عنوان سهام شناور اعلام شود، به این معناست که ۲۵ درصد از سهام فولاد ممکن است در زمان های کوتاه یا میان مدت معامله شوند، در حالی که هفتاد و پنج درصد سهامی که در دست سرمایه داران حقوقی است و آن ها در مدیریت شرکت تاثیر گذار هستند سهامی است که در کوتاه مدت قرار نیست نقد شود. میانگین حجم ماه: میانگین حجم معاملات انجام شده برای یک نماد در طول یک ماه را نمایش می دهد.

به طور مثال در تصویر بالا که برای نماد فولاد ارائه شده است، نشان می دهد که امروز ۲۰۹ میلیارد سهم در نماد فولاد معامله شده است. حجم مبنای نماد فولاد ۱۳٫۸۶۵ میلیون سهم است و ۲۶ درصد از کل سهم های شرکت فولاد تحت عنوان سهم های شناور در دست سرمایه گذارن خرد است و در بازار بورس توسط کدهای حقیقی می تواند معامله شود.

سهام شناور بالا خوب است یا پایین؟

اگر سهام شناور درصد بزرگی باشد چه اتفاقی می افتد؟

به طور مثال فرض کنید که ۶۰ درصد از سهام یک شرکت به عنوان سهام آزاد شناور در دست سرمایه داران خرد قرار بگیرد. ۶۰ درصد از سهام شرکت در کف بازار و توسط سرمایه داران خرد قرار می گیرد و معامله می شود، سرمایه دارانی که هیچ دخالت و تاثیری در مدیریت شرکت نخواهند داشت. این موضوع باعث می شود که در صورت بروز هر گونه بحران، در اثر جوسازی ها و اتفاقات کاذبی که رخ می دهد افرادی در روند این سهم تاثیر داشته باشند، بدون توجه به آینده شرکت و بدون در نظر گرفتن برخی ملاحظات سهم را می فروشند و مدیریت شرکت که تنها بر چهل درصد از سهام تسلط دارد نمی تواند کنترل آن را به دست بگیرد. در حالت کلی به سهام هایی که درصد زیادی از آن به عنوان سهام شناور در دست سرمایه گذاران خرد است نمی توان اعتماد کرد و می توان گفت که درصد سهام آزاد شناور بالای چهل درصد عادی و قابل اعتماد نیست.

درصد کم در سهام شناور آزاد چه ویژگی هایی دارد؟

در شرکت های کوچک سهام شناور آزاد کم می تواند دردسرساز باشد. به طور مثال فرض کنید که یک شرکت پنج درصد از سهامش را به عنوان سهام شناور به دست حقیقی ها می سپارد و این پنج درصد معادل پنج میلیون سهم باشد، اگر برخی از افراد و سرمایه گذاران خرد چهار میلیون از پنج میلیون سهام شناور آزاد را به دست بگیرند، سهام آن چنانی برای خرید و فروش برای دیگر سرمایه گذاران باقی نمی ماند. اصطلاح جمع شدن سهم دقیقا در این موارد به کار می رود، که سهم در تسلط سرمایه گذاران خرد محدودی قرار می گیرد و در صورتی که تقاضا برای سهم وجود داشته باشد اما عرضه ای صورت نگیرد صف خرید کاذبی تشکیل می شود و قیمت سهم سر به فلک می کشد.

بنابراین دیده می شود که درصد سهام شناور آزاد باید نه آنقدر بالا باشد که کنترل و مدیریت ارزش سهم از دست مدیران و سرمایه گذاران کلان خارج شود و نه آنقدر پایین باشد که به راحتی توسط سرمایه گذاران خرد جمع شود و ایجاد صف های خرید و فروش کاذب شکل بگیرد.

میانگین حجم ماه معاملات سهام چیست؟

میانگین حجم ماهِ یک سهم به ما می‌گوید که طی یک ماه گذشته (۲۱ روز معاملاتی قبل از امروز)، روزانه به‌طور متوسط چقدر از این سهم معامله شده است.

فرمول محاسبه میانگین حجم ماه

میانگین حجم ماه در بورس یکی از مهم‌ترین فاکتورها در تابلوخوانی سهام و تحلیل رفتاری است. شما می‌توانید در صفحه TSETMC یک سهم، میانگین حجم ماه آن را مشاهده کنید. اما این عدد به چه دردی می‌خورد؟

حجم معاملات سهام چه می‌گوید؟

به تابلو معاملاتی سهم زیر دقت کنید، اعداد با ما صحبت می‌کنند، اگر زبان آن‌ها را بلد باشیم.

حجم معاملات، نشان‌دهنده تعداد سهمی است که امروز (تا این لحظه) معامله شده. تعداد معاملات هم به ما می‌گوید چند معامله تا الان انجام شده است. دقت کنید که نگفتیم چند نفر معامله کرده‌اند زیرا ممکن است در یک روز ، یک فرد دو بار سفارش خرید بگذارد. بنابراین می‌گوییم چند معامله انجام شده است

حجم معاملات – میانگین حجم ماه

در تابلو بالا که ساعتی قبل از اتمام زمان بازار گرفته شده، می‌بینیم که طی ۷۴۸معامله، یک میلیون نهصد و پنج هزار سهم بین سهامداران با رابطه حجم معامله و حجم مبنا ارزشی معادل ۶،۸۰۶،۳۰۰،۰۰۰ تومان جابجا شده است.

افزایش حجم معاملات در روند صعودی نشانه خوبی برای آینده سهم است اما در روندهای نزولی افزایش حجم معاملات معمولا نشان‌دهنده خروج پول از سهم است. حجم معاملات به تنهایی اطلاعات خاصی در اختیار ما قرار نمی‌دهد، اما زمانی که با میانگین حجم ماه مقایسه شود، می‌تواند نقاط ورود و خروج به یک سهم را به ما نشان دهد. اما چگونه؟ در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم.

میانگین حجم ماه معاملات سهام چیست؟

میانگین حجم ماهِ یک سهم به ما می‌گوید که طی یک ماه گذشته (۲۱ روز معاملاتی قبل از امروز)، روزانه به‌طور متوسط چقدر از این سهم معامله شده است.

فرمول محاسبه میانگین حجم ماه

دلایل اهمیت میانگین حجم ماه

میانگین حجم ماه برای سرمایه‌گذاران از چند جهت قابل اهمیت است:

نقدشوندگی سهام در بورس

میانگین حجم ماه به‌نوعی ما را از وضعیت نقدشوندگی سهم مطلع می‌کند. در تابلو بالا میانگین حجم ماه برابر با عدد ۵,۰۲۱,۰۰۰ واحد است. حالا ممکن است در یک روز ۶ میلیون سهم معامله شود و در روز دیگر ۴ میلیون.

هرچه این مقدار بیشتر باشد نشان می‌دهد که قابلیت نقدشوندگی سهم بیشتر است. قابلیت نقدشوندگی به ما می‌گوید که اگر حجم بالایی از سهم را خریدیم، ممکن است هنگام فروش آن دچار مشکل شویم؟

این موضوع اهمیت بسیار زیادی برای سرمایه‌گذاران، به‌خصوص سبدگردان‌ها دارد. سهم‌هایی که نقدشوندگی پایینی دارند، معمولا جذابیت کمی برای سرمایه‌گذاران دارند‌.

قیمت پایانی سهم در بورس چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه ای از آموزش ها را فرا بگیرند. این روزها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.

قیمت پایانی چیست؟

قیمت پایانی میانگینی از قیمت های معامله شده سهم در ساعات معاملاتی و در یک روز معاملاتی طبق حجم معاملات است. معامله سهم در ابتدای روز بعد، طبق قیمت پایانی، آغاز می شود.
قیمت پایانی سهم همیشه با آخرین قیمت سهم برابر نخواهد بود چون قیمت سهام شرکت‌ها، زمانی قادر خواهند بود بیشترین مقدار افزایش یا کاهش روزانه‌ را تجربه کنند که حجم بسیار زیادی از آن سهم در طول ساعت معاملاتی مورد معامله قرار بگیرد. برای بررسی عوامل موثر بر قیمت سهام یکی از گزینه های تاثیر گذار همین قیمت پایانی در بورس است.

رابطه حجم مبنا و حجم معاملات و تاثیر آن بر قیمت پایانی

اگر میزان حجم معاملات سهم دست کم برابر با حجم مبنا باشد، در این صورت قیمت پایانی سهم را همان میانگین موزون محاسبه شده، در نظر می‌گیرند و در سامانه معاملات ثبت می‌شود.
در صورتی که میزان حجم معاملات سهم کمتر از حجم مبنا باشد به اندازه همان مقدار نسبت، از مقدار کاهش یا افزایش قیمت سهم هم کم می شود و قیمت پایانی هم بر همین اساس محاسبه و در نهایت در سامانه معاملات ثبت می شود.
زمانی که مقدار معاملات سهم از حجم مبنا کمتر باشد، مقدار و درصد افزایش یا کاهش قیمت سهم نیز کمتر از حداکثر میزان افزایش یا کاهش تعیین شده براساس مقررات خواهد بود.
قیمت پایانی سهم براساس میانگین وزنی قیمت سهم در طول یک روز معاملاتی، تعیین می‌شود.

میانگین وزنی چیست و نحوه محاسبه آن؟

برای محاسبه مقدار میانگین وزنی باید یک مجموعه عامل‌های نابرابر و برای هر یک از عامل‌ها، وزن یا ارزش معینی در نظر بگیرید و آن عامل را در وزن مشخص ضرب کرده و در نهایت جمع این ارقام حاصل شده را بر مجموع وزن‌ها تقسیم کنید.
اگر مثلث تعادل، قیمت پایانی فرض شود و قیمت‌های معامله شده با حجم یکسان باشد میانگین قیمت در نقطه مرکز، سطح تعادل را برقرار کرده است، اما اگر قیمت‌ها با حجم‌های متفاوتی معامله شوند میانگین قیمت برای برقراری سطح رابطه حجم معامله و حجم مبنا تعادل نزدیک می‌شود به آن قیمتی که بیشتر معامله روی آن انجام شده است.

حجم مبنا و تاثیر آن بر روی قیمت پایانی سهام

توجه به این نکته ضروری است که در بازار بورس اوراق بهادار، شرکت‌های بورسی دارای حجم مبنا هستند و حجم مبنا روی قیمت پایانی سهم تاثیرگذار خواهد بود.
سامانه معاملاتی بازار بورس میانگین قیمت سهم در طول روز را که به صورت اتوماتیک و لحظه‌ای محاسبه می کند و به بررسی حجم معاملات با حجم مبنا می پردازد.
در صورتی میزان حجم معاملات سهم به میزان کمترین مقدار حجم مبنا باشد، میانگینی که محاسبه می شود تحت عنوان قیمت پایانی سهم در تابلوی معاملات ثبت می شود.
ولی در صورتی که حجم معاملات سهام از حجم مبنا کمتر باشد به همان نسبت از مقدار کاهش یا افزایش قیمت پایانی سهم کاسته خواهد شد و این قیمت در تابلوی معاملات ثبت خواهد شد.

حجم مبنای شرکت های فرابورسی:

طبق قانون موجود در سازمان فرابورس ایران مقدار حجم مبنای شرکت‌های فرابورسی، یک است و به همین دلیل است که سهام قادر خواهد بود تا با اولین معامله قیمت پایانی آن را به بیشترین و کمترین قیمت خودش برساند.
در صورتی که در بازار فرابورس سهامی در یک روز معاملاتی قیمت‌های متفاوت با حجم‌های مختلف معامله شود، قیمت پایانی این شرکت طبق همان میانگین وزنی محاسبه می شود.
محاسبه قیمت پایانی در ۳حالت بیشتر، کمتر و مساوی با حجم مبنا
بر اساس آنچه که در مطالب بالا اشاره کردیم قیمت پایانی در واقع نوعی میانگین وزنی قیمت استو
حالت ۱- حجم معامله شده کمتر از حجم مبنا باشد:
نحوه محاسبه قیمت پایانی در بورس
حالت ۲- حجم معامله شده مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد.

مثالی برای تعیین قیمت پایانی

به طور مثال، قیمت سهمی در ابتدای ساعت معاملاتی روز یکشنبه، ۲۰۰ تومان است و مقدار میانگین قیمت معاملات این سهم در طول ساعات مطالعه روز یکشنبه ۲۰۶ تومان باشد در نتیجه میانگین قیمت سهم در آخرین ساعت معاملاتی روز شنبه، در مقایسه با ساعات ابتدایی، ۶ تومان یعنی به میزان ۳ درصد رشد داشته است.
در صورتی که تعداد سهام معامله شده در آن شرکت در طول ساعات معامله روز یکشنبه، با حجم مبنا برابر باشد، در روز یکشنبه قیمت پایانی سهم ، همان ۲۰۶ تومان است، اما در صورتی که تعداد سهام معامله شده آن شرکت، فقط به اندازه نصف حجم مبنای تعیین شده برای این سهم باشد، مقدار افزایش سهم از ۶ تومان، کاهش پیدا می کند و به ۳ تومان می‌رسد و قیمت پایانی سهم هم در روز یکشنبه، معادل با ۲۰۳ تومان خواهد بود.

تفاوت قیمت پایانی سهم با قیمت آخرین معامله

قیمت آخرین معامله به آخرین قیمتی گفته می‌شود که در طول یک دوره زمانی به طور مثال یک روز کاری معامله شده باشد. نام دیگر قیمت آخرین معامله، قیمت بسته شدن و معادل انگلیسی آن Close Price است.
قیمت پایانی میانگینی از قیمت های معامله شده سهم در ساعات معاملاتی و در یک روز معاملاتی طبق حجم معاملات است توجه داشته باشید که حتما نباید قیمت پایانی با قیمت آخرین معامله یکسان باشد.

حجم معاملات چیست و چه تاثیری بر حرکت نماد دارد؟

خبرگزاری بازار قصد دارد سلسه مباحث آموزشی را تحت عنوان آموزش های بورسی به مخاطبان ارائه کند.که در این قسمت با حجم معاملات و تاثیر ان بر حرکت نمادها می پردازیم.

وحید بلالی؛ خبرگزاری بازار_ به علت اقبال زیاد مردم به بازار سرمایه و وجود افراد تازه وارد در این فضا خبرگزاری بازار قصد دارد سلسه مباحث آموزشی را تحت عنوان آموزش های بورسی به مخاطبان ارائه کند، در این سلسله مباحث به آموزش های بنیادی ،تکنیکال و تابلوخوانی خواهیم پرداخت، در اول عناوین مهم بورسی را بیان خواهیم کرد:
حجم معاملات
حجم معاملات تنها با قدرت و تضعیف روند ارتباط مستقیم دارد، اگر حجم معامله ای بیش از سه تا پنج برابر افزایش یا کاهش پیدا کند می گوییم تغییر چشمگیری رخ داده است، اگر روند قیمتی مثبت بوده و حجم نیز رو به افزایش باشد مشکلی نداشته و اتفاقا بسیار مناسب نیز بوده و ممکن است تا روزهای زیادی سهم را در محدوده صف خرید قفل کند.

اگر روند افزایشی بوده و حجم کاهشی باشد نشان دهنده آغاز تغییرات به سمت منفی بوده و ممکن است به سرعت با واگرایی بازار مواجه شده و روند مثبت به منفی تغییر کند، در نتیجه مولفه حجم بسیار اساسی بوده و می توان از آن به عنوان یک عامل تعیین کننده یاد کرد.

در روندهای منفی نیز باید صبر کرد تا حجم معاملات به کمترین حد خود برسد، وقتی حجم معاملات در یک رابطه حجم معامله و حجم مبنا روند منفی کاهشی شد احتمال تغییر روند به مثبت بسیار قوت خواهد گرفت،تشخیص این موضوع که حجم معاملات چگونه می تواند به ما کمک کند بسیار مهم است، چرا که در ایران با پدیده صف خرید و فروش مواجه هستیم که در هیچ بازار بورس دنیایی این پدیده را شاهد نخواهیم بود، محدود بودن دامنه نوسان به پنج درصد و محدودیت حجم مبنا در معاملات دو نکته ای است که می تواند محاسبات یک معامله گر حرفه ای در بازار بورس ایران را دچار مشکل کند.

روند چیست؟

برای اینکه بتوانیم روند منفی یا مثبت و نقش حجم را در معاملات بررسی کنیم ابتدا نیاز به تعریف روند داریم، روند عبارت است از سه روز متوالی افزایش یا کاهش، اگر بیش از سه روز متوالی بازار صعودی بود می گوییم روند سهم مثبت و اگر سه روز متوالی قیمت سهام کاهشی بود می گوییم روند کاهشی پیدا کرده است، در غیر این صورت روند نوسانی را در پیش گرفته که ممکن است یک روز مثبت و روز دیگر منفی باشد.

تصور کنید در روند مثبت قرار داریم اگر در روزی که سهم کاهشی شد حجم معاملات نیز سه تا پنج برابر افزایشی شد می تواند اولین نشانه از تغییر روند به منفی باشد و باید در آن روز بازار را به دقت رصد کرد، همین عامل در روند منفی نیز صدق کرده و ممکن است روند به مثبت تغییر پیدا کند.

سطح مقاومت و حمایت

در روندهای مثبت یا منفی باید سطح های حمایت یا مقاومت را شناسایی کرده تا بتوان آن روند را تشخیص داد، سطح حمایتی نقطه ای است که سهم را حمایت کرده و اجازه ریزش بیش از آن مقدار را نمی دهد، سطح مقاومتی نیز نقطه ای است که هر وقت سهم به آن قیمت می رسد با بازگشت به عقب مواجه شده و به عبارتی برای صعود مقاومت کرده و تن به صعود نمی دهد، پیدا کردن سطح حمایتی و مقاومتی می تواند کمک به سزایی معامله گر کرده تا بتواند بهترین تصمیم را بگیرد.

بودن یا نبودن حجم مبنا و دامنه نوسان در بورس

خبرگزاری تسنیم- "حذف حجم مبنا و تغییر در دامنه نوسان تا پایان سال"؛ این موضوع را رئیس سازمان بورس چندی پیش در جریان آیین گشایش دهمین نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک و بیمه خبر داد و گفت امسال رفع محدودیتهای بازار سرمایه مدنظر است؛ از این رو حذف حجم مبنا و رسیدن دامنه نوسان به دامنه پویا از جمله اقداماتی است که در جهت افزایش حجم معاملات در سالجاری انجام می‌گیرد.

بر این اساس باید گفت "حجم مبنا"(حداقل تعداد برگه سهامی که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در پایان روز در قیمتی به ثبت برسد) و نیز "دامنه نوسان قیمت"(پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی که در آن دامنه، طی یک یا چند جلسه رسمی معاملاتی بورس، قیمت سهام می‌تواند نوسان داشته باشد) از جمله‌ ابزارهای کنترلی بازار سهام هستند که برای روزهای هیجانی معاملات بویژه در شرایط منفی تدبیر شده و چند سالی است بدین منظور، در تالار شیشه‌ای اعمال می‌شود که هم مخالف دارد و هم موافق.

با این حال اعمال دامنه نوسان قیمت سهام در سال‌های گذشته داستان عجیبی برای سهامداران بورسی نیست و در این مدت بارها این دامنه دچار تغییر و نوسان شده است؛ در این راستا، حجم مبنا برای کنترل رشد بی‌رویه قیمت سهام در بورس در سال 1382 تصویب شد. البته در ابتدا قرار بر این بود که 15 درصد از سهام کل یک شرکت طی یکسال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال 250 روز فرض شده بود؛ اما از ابتدای سال 1383 این قانون تغییر کرد و از 15 درصد به 20 درصد افزایش یافت تا شاید گردش نقدینگی در بورس بهتر شود.

بعدها نیز هر چند بنا بر مصوبه هیات ‌مدیره سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار، از روز سیزدهمین آذر سال 84 دامنه نوسان قیمت روزانه سهام پنج ‌درصد تعیین شد، اما این دامنه دوام چندانی نداشت و در 25 بهمن‌ماه همان سال با تغییرات مدیریتی که در بورس ایجاد شد، محدوده نوسان قیمت روزانه کلیه نمادها از 5 به 2 درصد کاهش یافت.

با این حال، دو سال و چند ماه بعد در راستای اقدامات شرکت بورس در خصوص افزایش نقدشوندگی بازار و بر اساس مصوبه هیات‌ مدیره این شرکت و تایید سازمان بورس اوراق بهادار، این بار از در بیست و یکمین روز اردیبهشت سال 87 دامنه مجاز نوسان قیمت روزانه سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از 2 به 3‌درصد افزایش پیدا کرد و در آن زمان مدیران بورسی امیدوار بودند با اعمال این تغییر، معاملات سهام در بورس روان‌تر شود و نقدینگی گردش و چرخش بهتری پیدا کند.

اما این اتفاق پایان تغییرات دامنه نوسان قیمت سهام در تالار شیشه‌ای نبود و یک بار دیگر در شانزدهم آبان سال 88 معامله‌گران بازار سرمایه شاهد تغییر دامنه مجاز نوسان روزانه قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس از عدد 3 به 3.5 ‌درصد بودند که در نهایت در ششم تیرماه سال 89 محدوده نوسانی قیمت سهام در بورس به 4 درصد تغییر کرد. در پی آن نیز روز دوم خرداد سال 94 افزایش یک درصدی و رسیدن دامنه نوسان به 5 درصدی، بیشترین حد حرکت قیمت روزانه سهام در سال‌های گذشته شد و حالا این روزها نیز صحبت از تغییر دامنه نوسان و پویایی آن می‌شود.

با این تفاسیر و صرفنظر از این که آیا این موضوع در بورس ما عملی خواهد شد یا نه، مخالفان اعمال محدودیتهایی همچون دامنه نوسان و حجم مبنا در بورس معتقدند وجود محدودیت نوسان روزانه علاوه ‌بر کاهش کارآیی معاملات بورس، موجب ایجاد رانت برای برخی از فعالان بورس، ایجاد صف‌های خرید و فروش و نیز سوق دادن سهامداران به سمت شایعه ‌محوری به جای تحلیل محوری می‌شود.

بعلاوه این که شاید در یک برهه زمانی اعمال چنین محدودیتهایی در بورس برای بازار مناسب و مفید بوده است اما در حال حاضر همین محدودیتها تبعات منفی بسیاری را برای بورس بوجود آورده و که صف‌های خرید و فروش طولانی از جمله این موارد است و اساسا حجم مبنا باعث می‌شود بازار سرمایه از تحلیل تهی و جدا شود و بنیان بازار بر صف‌های خرید و فروش استوار باشد.

همچنین صف‌های خرید و فروش طولانی، حجم بسیار زیادی از فشار را بر سامانه معاملات ایجاد می‌کند و ایجاد اختلال‌ها در سیستم معملاتی در ماهها و سالهای گذشته نیز ناشی از این مشکل است که موجب می‌شود تا معامله‌گران برای نشستن در اول صف خرید و فروش‌ها تحلیل را قربانی سرعت عمل کنند.

از سوی دیگر هنگامی که یک خبر خوب یا بد که اثر مثبت یا منفی بر معاملات بورس دارد منتشر می‌شود، وجود محدودیتها موجب می‌گردد تا با تشکیل صف‌های خرید و فروش طولانی مدت در بورس روند افزایش یا کاهشی بازار فرسایشی و طولانی مدت شده و کلیت بازار برای روزهای پیاپی تحت تاثیر قرار گیرد، حال آن که شاید خبر منتشر شده اثری کوتاه مدتی داشته باشد و محدودیتها و صف‌های طولانی، این رخداد را بی‌مفهوم می‌کند.

افزون بر این؛ یکی از شاخصه‌های یک بورس کارا و پویا، واکنش سریع معاملات به خبر منتشر شده و در پی آن رسیدن به تعادل در مدت زمانی کوتاه است و این موضوع در حالی در بورس‌های پیشرو در دنیا قابل مشاهده است که در بورس ما به دلیل وجود محدودیتهایی چون دامنه نوسان علاوه بر طولانی شدن مدت اثرپذیری بورس از رخدادها، کاهش حجم معاملات را نیز به دنبال دارد.

از این رو با چنین اتفاقاتی تعدیل قیمتها در بورس طولانی مدت و فرسایشی و حجم معاملات کاهش می‌یابد و در پی آن برخی از معامله‌گران بویژه تازه واردها خسته شده و عطای معامله در تالار شیشه‌ای را به لقای آن می‌بخشند و ترک بازار می‌کنند.

همچنین یکی دیگر از تبعات وجود محدودیتهایی چون دامنه نوسان، تشکیل صف‌های خرید و فروش طولانی است که نقدشوندگی را در بورس کاهش می‌دهد و زمانی هم که صحبت از ورود سرمایه خارجی به بورس می‌شود اعمال چنین محدودیتها به تهدیدی برای فرصت طلایی حضور خارجی‌ها در بورس تبدل می‌گردد.

البته در مقابل موافقان اعمال محدودیتها معتقدند بورس ما هنوز به بلوغ کافی برای برداشتن محدودیتها نرسیده است و از سوی دیگر کنترل‌‌ها و نظارتها در بازار نیز تا اندازه‌ای شفاف و عملی نشده تا جلوی سوءاستفاده‌ها و سفته‌بازها گرفته شود، بنابراین تعیین سقف برای نوسان قیمت معاملات در بورس، تا حدودی هیجانات کاذب و نیز بالا و پایین رفتن نادرست قیمتها را کنترل می‌کند و تا بورس به بلوغ کامل نرسد نباید محدودیتها برداشته شود. بعلاوه این که دلیل اصلی وجود محدوده نوسان قیمتی در بورس را باید در سطح کارآیی اطلاعاتی بازار جست‌وجو کرد که دامنه نوسان سبب می‌شود سرعت انتقال اطلاعات به عموم با سرعت تغییرات قیمتی سهام متوازن شود.

همچنین اگر محدودیت قیمتی وجود نداشته باشد، در صورت ایجاد یک شایعه بی‌اساس یا هیجانات بازار، نوسان شدیدی در قیمت سهام به وجود خواهد آمد که ضرر و زیان سنگینی را به سرمایه‌گذاران وارد می‌کند؛ بر این اساس با اعمال محدودیت دامنه نوسان، سرعت تغییرات قیمتی کاهش یافته و با سرعت انتقال اطلاعات به بازار هماهنگ می‌شود و فرصتی را در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد تا با تحلیل بیشتر به اطلاعات مخابره شده واکنش نشان دهند.

با وجود همه این دیدگاهها در خصوص بودن یا نبودن حجم مبنا و دامنه نوسان باید گفت در حالی این روزها صحبت از حذف چنین محدودیتهایی در بورس می‌شود که در بیشتر بورس‌های پیشرفته و توسعه یافته دنیا، مفهوم محدوده نوسان روزانه قیمت سهام برای سهامداران واژه‌ای ناشناخته است.

ضمن این که تصمیم‌ها مبنی بر تغییر و برداشتن محدودیتها در بورس در حالی حرکتی منطبق بر منطق استاندارد بورس‌های دنیاست که علاوه بر آن، استانداردهای حسابداری و حسابرسی متناسب، مقررات اطلاع‌رسانی و نظارت دقیق، وجود معامله‌گران و بازارسازان، وجود شرکت‌های رتبه‌بندی ریسک، تنوع ابزارهای مالی، افزایش عمومی آگاهی سرمایه‌گذاران و شرایط اقتصادی و سیاسی باثبات از دیگر عوامل مهمی هستند که بازار سرمایه را به سمت کارآیی بیشتر سوق می‌دهند و محدودیت‌های بورس را نیز کمرنگ می‌کنند.

حجم مبنا و دامنه نوسان به تاریخ می‌پیوندند

اعمال محدودیت در روند معاملات بازار‌ها یکی از موضوعاتی است که مانع پیشرفت بورس‌ها در تمام دنیا خواهد شد.

گروه بورس| مسعود کریمی|

اعمال محدودیت در روند معاملات بازار‌ها یکی از موضوعاتی است که مانع پیشرفت بورس‌ها در تمام دنیا خواهد شد. از همین رو، سهامداران بورس ایران بر خلاف سایر بورس‌‌‌های جهان با دستورالعمل‌های خلق‌الساعه و قوانین دست و پا‌گیر زیادی تا‌کنون مواجه بودند که به تازگی با اقدامات جدید سازمان بورس مشاهده می‌شود که موضوع مربوط به حجم مبنا و دامنه نوسان در دستور کار این سازمان جهت حذف کامل آنها قرار گرفته است. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود در صورت تحقق این رویداد در بازار سهام به‌طور قطع عرضه و تقاضا در بازار به صورت منطقی صورت بگیرد و به نوعی موضوعاتی پیرامون خرید و فروش سهام صنایع و شرکت‌های بورسی با صف‌نشینی به پایان برسد. از همین رو حذف این دو پارامتر منفی می‌تواند سازوکار معاملاتی بورس را‌ به میزان قابل‌توجهی تحت تاثیر قرار دهد و به افزایش تحلیل‌پذیری بازار و رشد نقدشوندگی سهام منجر شود. از طرفی اغلب کارشناسان بازار سرمایه معتقدند، در صورتی که حذف حجم مبنا، دامنه نوسان و افزایش سهام شناور آزاد همراه با ورود نقدینگی تازه در بازار به وقوع بپیوندد می‌توان بر این نکته تاکید کرد که بازار سرمایه ایران یک گام به بازار‌‌های جهانی نزدیک‌تر شده است. این در حالی است که برای رسیدن بورس ایران به چارچوب‌های بین‌المللی باید تشکیل حسابی تحت عنوان کاستودین در راستای تضمین امنیت سرمایه‌گذار خارجی و داخلی در کنار رعایت استاندارد‌‌های بین‌المللی گزارش‌گری مالی «IFRS» شرکت‌ها در دستور کار سازمان بورس قرار گیرد تا زمینه حضور سایر سرمایه‌گذاران نیز فراهم شود. چرا که به‌کار‌گیری چنین قوانینی می‌تواند قابلیت اتکا و کارایی بازار را افزایش دهد و در نهایت توسعه و شکوفایی را به ارمغان بیاورد.

در همین رابطه، حسن امیری معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار بر اثرات مثبت بازنگری و تغییر در دستورالعمل افشای اطلاعات تاکید کرد. وی گفت: با اجرای این تغییرات در هفت ماه گذشته دو شاخص مهم عدم ارائه اطلاعات و تاخیر در انتشار اطلاعات ناشران به صورت واضحی با بهبود مواجه شده است. وی در خصوص تغییرات دستورالعمل افشای اطلاعات با اشاره به اینکه در سال جاری تغییر جدیدی رخ نداده، گفت: تغییرات این دستورالعمل سال گذشته جمع‌بندی و اجرایی شد و تاکنون تحول جدیدی در آن رخ نداده است. به گزارش سنا، وی با تاکید بر اینکه هفت ماه از زمان اجرای این تغییرات گذشته است، درخصوص اثرات آن بر بازار سرمایه گفت: سال گذشته دستورالعمل‌های مرتبط با زمان توقف و بازگشایی نمادها از جمله دستورالعمل پذیرش، افشا و دستورالعمل مربوط به معاملات بازنگری اصلاح شد که آثار آن در بحث افزایش شفافیت و سرعت در افشای اطلاعات ناشران کاملا مشهود است. وی با تاکید بر کاهش تعداد نمادهای متوقف در بازار سهام گفت: میانگین تعداد نمادهای متوقف نسبت به سال گذشته کاهش ملموسی داشته است. با توجه به اینکه کاهش تعداد نمادهای متوقف در تسریع نقدشوندگی نقش بسزایی دارد، شاهد تعمیق هرچه بیشتر بازار و نقدشوندگی هستیم. حسن امیری درخصوص اثر این تغییرات در میزان شفافیت بازار سرمایه تصریح کرد: شفافیت حد و اندازه مشخص نداشته و هرچه در این حوزه کار انجام شود باز هم فرصت‌های جدیدتر وجود دارد. وی بررسی‌های اخیر روند معاملات را موردتوجه قرار داد و اظهار داشت: در ماه‌های اخیر دو شاخص مهم عدم ارائه اطلاعات و تاخیر در ارائه اطلاعات توسط ناشران بازار سرمایه به صورت واضحی بهبود یافته، بر همین اساس نسبت عدم ارائه اطلاعات و تاخیر در ارائه اطلاعات به‌شدت کاهش یافته که البته همچنان به صفر نرسیده است.

افزایش سهام شناور در دستور کار

معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار درخصوص برنامه‌های نهاد ناظر در زمینه افزایش سهام شناور شرکت‌های بازار سرمایه با هدف بیشتر شدن نقدشوندگی گفت: البته هدف از بررسی دستورالعمل‌های معاملاتی افزایش سهام شناور آزاد نبوده است و نباید انتظار داشت با اصلاح و بازنگری یک قانون همه مشکلات برطرف شود. وی با تاکید بر اینکه هر دستورالعملی هدف مشخصی دارد، افزود: در تغییرات اخیر هدف این بود که سرعت ارائه اطلاعات بیشتر شود. فرم‌های افشای اطلاعات مکانیزه و تبدیل به دو رتبه «الف» و «ب» شده به این ترتیب این فرآیند تحت نظر کارشناس قرار ندارد که با توجه به فرم تصمیم بگیرد که نماد متوقف شود یا خیر. بلکه روند کاملا سیستمی و مکانیزه است که باعث بهبود می‌شود. امیری درباره راهکارها و لزوم افزایش سهام شناور شرکت‌ها در بازار سهام تصریح کرد: وضعیت سهام شناوری باید از طریق مکانیسم‌های دیگر افزایش یابد. به عنوان مثال در بحث پذیرش باید سخت‌گیری بیشتری برای جابه‌جایی تابلوها اعمال شود که در دستورالعمل‌های پذیرش جایگاهش دیده شده است. وی ادامه داد: پیش از این ارتقا و تنزل نماد ناشران در تابلوها به راحتی اتفاق نمی‌افتاد اما با اصلاح قانون و اجرای دستورالعمل جدید این تغییرات سریعتر و به صورت مکانیزه رخ می‌دهد. به این ترتیب اگر شرکت‌ها دو یا سه بند دستورالعمل پذیرش را رعایت نکنند ممکن است به بازار پایه منتقل شوند. این موضوع باعث می‌شود که شرکت‌ها سریع‌تر مشکلات دستورالعمل پذیرش را حل کنند که از جمله مواردی که جزو الزامات دستورالعمل پذیرش قرار دارد، بحث سهام شناور آزاد است. عضو هیات‌مدیره سازمان بورس معتقد است علاوه بر الزامات قانونی باید برنامه‌های تشویقی و تنبیهی بیشتری درباره افزایش سهام شناور شرکت‌ها وجود داشته باشد. به گفته وی سهام شناور هر تابلو و بازاری متفاوت است. ناشران فرابورس ملزم به سهام شناو ۵درصدی هستند. این رقم در بورس ۱۰درصد و در برخی تابلوها ۱۵درصد است. امیری در پاسخ به سوال دیگری در خصوص حذف حجم مبنا و دامنه نوسان در بازار سرمایه گفت: درباره حذف این دو متغیر مباحث فنی و عملیاتی انجام شده اما مباحث سیستمی باقی مانده است، تا از لحاظ سیستمی این مدل عملیاتی و جاری شود. از همین رو انتظار می‌رود امسال شاهد این تغییرات و حذف حجم مبنا و دامنه نوسان در بازار باشیم.

بازار منطقی می‌شود

از سویی دیگر، علی پروین مدیر تحلیل کارگزاری پارس ایده بنیان درخصوص حذف حجم مبنا و دامنه نوسان در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: اتفاقی که خواهد افتاد همانند بازار پایه در سال گذشته است به این معنی که خود بازار نقطه تعادل را پیدا می‌کند. بر این اساس، خریدار و فروشنده در یک قیمتی با یک‌دیگر توافق خواهند کرد و معامله صورت می‌گیرد. وی خاطرنشان کرد: به‌طور قطع دخالت در روند معاملاتی نتیجه معکوسی را در پی خواهد داشت. بنابراین عدم حذف این دو پارامتر می‌تواند تداوم صف‌های خرید و فروش کاذب، افزایش قیمت سهام بیش از ارزش ذاتی آن و قفل‌ شدن صف‌ها را در پی داشته باشد. این کارشناس بازار سرمایه معتقد است که تشکیل صف‌های خرید و فروش بدون هیچ منطق معاملاتی در نهایت یک هیجان را به بازار القا می‌کند. بر این اساس، خیلی از سهامدارانی که به دنبال جو روانی بازار حرکت می‌کنند در چنین صف‌هایی بدون هیچ تحلیل قرار خواهند گرفت. در صورتی که ممکن است سهامدار با چنین روشی در داد و ستد‌ها سهامی را به فروش برساند که از ارزندگی بالایی برخوردار باشد. علی پروین تاکید کرد: زمانی که حجم مبنا و دامنه نوسان در روند معاملاتی بورس حذف شود به‌طور اتوماتیک بازار به سمت تحلیل حرکت خواهد کرد.

وی افزود: در چنین شرایطی دیگر نیازی نیست که با نوسان مثبت یا منفی 20درصدی سهام شرکت متوقف شود و خود بازار نقطه تعادل را پیدا می‌کند. مدیر تحلیل کارگزاری پارس ایده بنیان با اشاره به روند معاملاتی در سال 96 نیز تصریح کرد: در سال گذشته زمانی که بازار پایه بدون حجم مبنا و صف خرید و فروش فعالیت می‌کرد و مچینگ توسط ناظر صورت می‌گرفت بازار متعادل بود. اما پس از اینکه دامنه نوسان در این بازار تعریف شد تا مدت‌ها سهم‌های این بازار صف خرید را تجربه می‌کردند این در حالی است که شاهد هیچ اتفاقی در روند معاملاتی سهام نبودیم. بر این اساس می‌توان بر این نکته تاکید کرد که اثر کاذب هیجان و صف‌های خرید قفل شده مانع از فروش سهام توسط فروشندگان در آن بازه زمانی می‌شد. این تحلیلگر بازار سرمایه درخصوص دامنه نوسان بیان کرد: دامنه نوسان قیمت و بازه مجازی است که سازمان بورس تعریف می‌کند. به‌طوری که قیمت در یک روز تنها در یک محدوده مشخص می‌تواند مورد معامله قرار بگیرد. از همین رو، قیمت خارج از بازه مشخص اجازه معامله ندارد.

علی پروین با اشاره به سابقه حجم مبنا نیز گفت: حجم مبنا سال 1384 زمانی که حسین عبده تبریزی در سمت دبیرکل بورس اوراق بهادار تهران قرار داشت به دلیل عمق کم بازار، تشکیل صف‌های خرید کاذب، افزایش P/E غیرمنطقی بازار و ایجاد حباب در بورس تعریف شد. این در حالی است که راه‌اندازی چنین ابزاری در بورس برای کاهش حباب و جلوگیری از سفته بازی در معاملات درنظر گرفته شد. وی بیان کرد: حجم مبنا بر گرفته از یک نسبت است که این نسبت با تعداد سهام شرکت رابطه مستقیم دارد. به این معنی که، اگر سهمی در صف خرید یا فروش قرار بگیرد باید به میزان مجاز حجم مبنا معامله شود تا قیمت پایانی سهم (میانگین حجم معاملات و قیمت سهم) بتواند درصد کامل را به ثبت برساند.

مدیر تحلیل کارگزاری پارس ایده بنیان اذعان داشت: زمانی که قیمت در حالت معمول و در بازه مجاز نوسان دارد هیچ اتفاقی برای سهامدار نخواهد افتاد. به این معنی که در محدوده مشخص میانگین هر دو قیمت در نظر گرفته خواهد شد. بر این اساس قیمت پایانی که بر اساس حجم مبنا به دست آمده به سهمداران اریه خواهد شد. اما زمانی که بازار با استقبال خریداران رو به رو شود یا اینکه سرمایه‌گذاران اقدام به نقد‌ کردن سرمایه‌کنند و در صف‌‌های فروش قرار بگیرند، در نتیجه تشکیل چنین صف‌هایی پس از مدت کوتاه قفل می‌شود. برای اینکه قیمت دامنه مجاز برای روز بعد تعیین شود.، بنابراین حجم مجاز مبنا باید مورد معامله قرار گیرد تا قیمت پایانی مثبت یا منفی کامل را به ثبت برساند. این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به بورس‌های جهانی نیز در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: در بازار‌های جهانی دامنه نوسان و حجم مبنا وجود ندارد بر این اساس قیمت بر اساس عرضه و تقاضا مشخص خواهد شد. به این معنی که، اگر سهام شرکتی از ارزندگی قابل‌توجهی برخوردار باشد خریدار اقدام به خرید سهام می‌کند و در نقطه مقابل سهامدار سهام با ارزش پایین را سریعا به فروش می‌رساند. به گفته وی، زمانی که عرضه و تقاضا در بازار به صورت منطقی صورت گیرد به‌طور قطع بازار قیمت‌های مناسب را پیدا خواهد کرد و دیگر نیازی به اعمال قانون توسط نهاد ناظر نیست.

علی رابطه حجم معامله و حجم مبنا پروین اظهار داشت: زمانی که بازار در هیجان فروش قرار می‌گیرد چنین هیجان کاذبی ممکن است که بازار را به زیر ارزش تعادلی سوق دهد که درنهایت نقد کردن سرمایه در بازار با مشکل مواجه شود. وی تاکید کرد: در صورتی که دامنه نوسان حدف شود به‌دلیل اینکه بازار به نوعی کارا‌‌تر خواهد شد، تحت هر شرایطی که سهامدار اقدام به فروش رابطه حجم معامله و حجم مبنا سهام کند سریعا سهام نقد می‌شود. مدیر تحلیل کارگزاری پارس ایده بنیان تصریح کرد: در بهمن ماه سال 1392 سازمان بورس برای افزایش کارایی و نقدشوندگی بازار مجبور شد زمان مشخصی را اعلام کند تا سهامداران بتوانند با تعداد سهام کمتر اقدام به فروش سهام کنند. از همین رو، با حدف دامنه نوسان دیگر احتیاجی به قوانین تازه و دست و پاگیر نیست. این کارشناس بازار سرمایه گفت: زمانی که دامنه نوسان حذف شود دیگر حجم مبنا تعریفی نخواهد داشت. بر این اساس، حجم مبنا زمانی کارایی پیدا می‌کند که حجم معاملات در صف‌های خرید یا فروش کمتر از حد انتظار باشد. در نتیجه با اعمال حجم مبنا قیمت‌ها به شکل کاذب افزایش یا به شکل هیجانی افت پیدا نمی‌کند. علی پروین درباره ضرورت افزایش سهام شناور آزاد شرکت‌ها نیز ابراز داشت: همزمان با سهام شناور باید ورود سرمایه توسط سرمایه‌گذاران جدید صورت بگیرد. در صورتی که این اتفاق همزمان با ورود نقدینگی به بازار رخ دهد و سهام شناور بازار رشد کند تاثیر‌گذاری حقوقی‌های فعال در بازار و خود شرکت‌ خیلی کمتر خواهد شد. در همین حال، مشارکت سهامداران حقیقی در معاملات بازار با افزایش چشمگیری همراه می‌شود. وی عنوان کرد: این پرسه باید همگام با ورود نقدینگی صورت بگیرد. زیرا در صورتی که سهام شناور افزایش پیدا کند و با نقدینگی بازار همراه نشود به‌طور قطع بازار سهام در فاز فروش قرار خواهد گرفت. این کارشناس بازار سرمایه معتقد است، در صورتی که گزارش‌های استاندارد‌ جهانی که شرکت‌ها ملزم به تهیه آن شده بودند به یک سرانجام برسد می‌توان گفت که بورس ایران یکی از بورس‌های مناسب در دنیا است تا بتواند سرمایه را از سایر کشور‌ها جذب کند. متاسفانه هنوز در مقوله گزارش‌های شرکت‌ها ضعف زیادی وجود دارد و در حال حاضر گزارش‌های شرکت‌ها قابل اتکا برای دنیا نیست چراکه خیلی از شرکت‌ها دامنه تغییرات سود بسیار بالاست که در نهایت می‌تواند منجر به زیان سهامدار شود.