سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی

نمونه ای از یک سبد محافظه‌کارانه

مفهوم ضریب بتای سهام

شاید بارها در مقالات یا گروهای های اجتماعی مربوط به بازار سرمایه نام ضریب بتا رو دیده باشیم یاجایی شنیده باشیم اما برایمان مبهم باشد که واقعا ضریب بتا چیست و چقدر در انتخ ا ب سهام مناسب با استراتژی شخصی ما می تواند مفید واقع شود.

ضریب بتا به تنهایی مشخص کننده ی ارزندگی یا عدم ارزندگی یک سهم نیست بلکه ابزاری آماری است که به ما در انتخاب سهم با افق سرمایه گذاری شخصی و میزان ریسک پذیری و سلیقه فردی کمک می کند. به طور کلی میزان همسویی بازده یک سهم نسبت به بازار کل (شاخص کل ) را با ضریب بتا می سنجند. بتای مثبت نشانه همسویی با بازار ، بتای منفی نشانه واگرایی با بازار و بتای صفر نشانه عملکرد خنثی (عدم تاثیر پذیری ) سهم نسبت به بازار (شاخص) است. در ضریب بتا عدد یک را به عنوان مبنا قرار می دهیم . به عنوان مثال اگر بگوییم ضریب بتای سهمی نسبت به شاخص عدد 1.2 می باشد یعنی اینکه هر مقداری که شاخص رشد یا نزول داشته باشد سهم مورد نظر ما 20 درصد بیشتر رشد یا نزول می کند.

مثلا اگر شاخص 10 درصد رشد نماید سهم مورد نظر به میزان 12 درصد رشد می نماید . یعنی 20 درصد بیشتر. همچنین اگر بتای سهمی 2 باشد یعنی به میزان دو برابری شاخص بازدهی دارد یا به عبارتی اگر شاخص سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی 20 درصد رشد نماید آن سهم 40 درصد رشد میکند و همین طور برعکس. یعنی سهم دارای این ضریب بتا حالتی تهاجمی دارد. در مورد سهام تدافعی نیز ضریب بتا کوچکتر از یک و مثبت می باشد .مثلا اگر ضریب بتای سهمی 4% باشد یعنی اینکه اگر شاخص 10 درصد رشد یا نزول داشته باشد آن گاه سهم مورد نظر ما با بتای (4%) به میزان 4 درصد رشد یا نزول خواهد داشت یا به اصطلاح کم ریسک کند حرکت می کند. مثال حالت خنثی نیز یعنی بتای آن سهم برابر صفر باشد یعنی اصلا روند شاخص هیچ دخالتی در روند آن سهم ندارد.چه شاخص مثبت باشد چه منفی ؛ آن سهم رفتار منحصر به فرد و عدم تاثیر پذیر خود را دارد. در حالت رفتار معکوس ؛ اگر بتای سهمی منفی باشد یعنی دقیقا رفتاری عکس با رفتار کلی شاخص و بازار دارد. به طور خلاصه برای ضریب بتا پنج حالت را می توان در نظر گرفت.

بهترین روش تشکیل سبد سهام کدام است؟ آموزش صفر تا صدی

ریشه کلمه‌ی پورتفولیو در کلمه‌ی لاتین portafoglio نهفته و معنی آن “پوشه‌ای برای حمل کاغذهای جدا از هم” یا همان سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی پرونده است. این کلمه مرکب از دو کلمه‌‌ی دیگر است: porta به معنای “حمل کردن” و foglio به معنای “ورق، برگه”. معادل این کلمه در انگلیسی (portable folio)، به معنی برگه‌ها و مدارک قابل‌حمل در یک پرونده است.

معنای کلمه‌ی پورتفو یا پورتفولیو (portfolio)

تشکیل سبد سهامی یا پورتفولیو مجموعه‌ای از سرمایه‌گذاری‌های مالی مانند سهام، اوراق قرضه، کالاها، وجه نقد و معادل‌های نقدی از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری سرمایه ثابت و صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF)ها است. عموم مردم بر این باورند که سهام، اوراق قرضه و پول نقد هسته‌ی مرکزی یک سبد سرمایه را تشکیل می‌دهند. فلسفه‌ی تشکیل پورتفولیو همان ایده‌ی قدیمی “نچیدن همه‌ی تخم‌مرغ‌ها در یک سبد” بوده است، بدین معنا که برای پوشش ریسک یک سرمایه‌گذاری توسط سرمایه‌گذاری‌های دیگر باید سرمایه را در موضوعات و مکان‌های گوناگون توزیع نمود پس تنوع دارایی در پورتفو مفهوم پایه‌ای است.سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی

از مهم‌ترین مباحث مرتبط با موضوع پورتفو، اقلام تشکیل‌دهنده و انواع آن، نحوه‌ی چیدمان پورتفو و عوامل تأثیرگذار بر تخصیص سرمایه به هر یک از اقلام آن، بحث ریسک و تحمل ریسک مشتری و مدیریت پورتفو است. در این مقاله قصد داریم به انواع رویکردهای موجود در چیدمان پورتفو و ریسک موجود در هر نوع بپردازیم. برای مطالعه‌ی بیشتر در موضوعات دیگر نیز می‌توانید به مقاله‌ی “ مدیریت پورتفو ” و “ انواع ریسک سرمایه‌گذاری ” در سایت آکادمی دانایان مراجعه نمایید.

لزوم تشکیل پورتفو و بهتری روش تشکیل سبد سهامی

وقتی از پورتفولیو برای مقاصد سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنید، انتظار دارید که سهام، اوراق قرضه یا هر دارایی مالی دیگر بازدهی داشته باشد و برای شما کسب سود کند یا ارزش آن در طول زمان افزایش یابد. سرمایه‌گذاری در قالب پرتفوی ممکن است استراتژیک باشد یعنی دارایی‌های مالی را به‌قصد نگهداری آن دارایی‌ها برای مدت طولانی خریداری می‌کنید. یا تاکتیکی باشد یعنی سرمایه‌گذاری فعالانه در جایی که دارایی را به امید دستیابی به سود کوتاه‌مدت خریدوفروش می‌نمایید. اکثر متخصصان موافق‌اند که اگرچه در برابر ضرر تضمینی وجود ندارد، اما تنوع‌بخشی جزء کلیدی برای دستیابی به اهداف بلندمدت مالی و درعین‌حال به‌حداقل‌رساندن ریسک سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی است. حال بسته به اینکه به هر یک از اقلام موجود در پورتفو چه وزنی (درصدی) تخصیص دهیم، انواع مختلفی از پورتفو را خواهیم ساخت.

انواع پورتفولیو در تشکیل بهترین سبد سهامی

به تعداد سرمایه‌گذاران و مدیران پول می‌تواند انواع مختلف سبد و استراتژی پرتفوی یا تشکیل سبد سهامی وجود داشته باشد. همچنین هر شخص ممکن است چندین پورتفولیو داشته باشد که محتوای هر یک از آنها استراتژی یا سناریوی سرمایه‌گذاری متفاوتی را منعکس کند، استراتژی‌هایی که برای نیازهای متفاوتی است.

تخصیص پرتفوی در تصویر نمونه‌ای از سرمایه‌گذاری محتاطانه (با تحمل ریسک پایین) است. به‌طورکلی، یک استراتژی محافظه‌کارانه (conservative strategy) سعی می‌کند با سرمایه‌گذاری عمده در اوراق بهادار با درآمد ثابت که ریسک پایینی دارد، از ارزش پرتفوی محافظت کند. در این مثال، می‌بینید که 50٪ سرمایه در این پورتفو به اوراق قرضه اختصاص داده شده است که ممکن است شامل سرمایه‌گذاری در شرکت‌های درجه یک و اوراق قرضه دولتی مثلاً اوراق قرضه‌ی شهرداری‌ها باشد. 20 درصد سهام می‌تواند شامل سهام شرکت‌های بسیار بزرگ، خوشنام و باسابقه‌ی طولانی در عملکرد مالی خوب باشد و 30 درصد باقیمانده، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت مثل وجه نقد، گواهی سپرده و حساب‌های پس‌انداز با بازده بالا باشد.

نمونه ای از یک سبد محافظه‌کارانه

چند نکته در مورد تشکیل سبد سهامی

در تشکیل سبد سهامی حتما برخی از مفاهیم مانند مدیریت ریسک، بازه‌ی زمانی مورد نظر برای سرمایه‌گذاری، توجه به وضعیت بنیادی و صورت‌های مالی شرکت باید در نظر گرفته شود و با توجه به همه‌ی موارد مطرح شده، اقدام به تشکیل سبد سرمایه‌گذاری شود.

تشکیل سبد سهام ترکیبی (Hybrid Portfolio)

رویکرد پورتفولیوی ترکیبی، تنوع سبد را در بین طبقات مختلف دارایی ایجاد می‌کند. به‌طورکلی، یک سبد ترکیبی مستلزم داشتن نسبت‌های نسبتاً ثابتی از سهام، اوراق قرضه و سرمایه‌گذاری‌های جایگزین (کالاها، املاک و مستغلات ، حتی آثار هنری، فرهنگی و تاریخی) است. این مفید‌ترین حالت است، زیرا از نظر تاریخی، سهام، اوراق قرضه و جایگزین‌ها همبستگی کمتری با یکدیگر داشته‌اند، بدین ترتیب اصل تنوع‌بخشی (diversification) و پوشش ریسک صورت می‌گیرد.

تشکیل سبد سهام تهاجمی متمرکز بر سهام (Aggressive, Equities-Focused Portfolio)

دارایی‌های زیربنایی در یک پرتفوی تهاجمی عموماً ریسک‌های بزرگی را در جستجوی کسب سودهای عالی متحمل می‌شوند. طرفداران سرمایه گذاری تهاجمی به دنبال شرکت‌هایی هستند که در مراحل اولیه رشد خود هستند و ارزش پیشنهادی منحصربه‌فردی دارند. بسیاری از آنها هنوز برند معروفی نیستند، اما پتانسیل رشد چشمگیری در آینده دارند همچون استارتاپ‌ها و پروژه‌های جسورانه .

تشکیل سبد سرمایه‌گذاری دفاعی متمرکز بر سهام (Defensive, Equities-Focused Portfolio)

پورتفولیویی که تدافعی است، تمایل دارد روی سهام شرکت‌هایی تمرکز کند که تولیدکننده‌ی کالاهای مصرفی‌اند، کالاهایی که در برابر رکود نفوذناپذیر هستند و همیشه مورد درخواست جوامع خواهند بود. سهام تدافعی هم در زمان‌های رکود و هم در زمان‌های رونق بازار، خوب عمل می‌کند. مهم نیست که شرایط اقتصادی در یک دوره‌ی معین چقدر بد باشد، شرکت‌هایی که محصولاتی را تولید می‌کنند که برای زندگی روزمره ضروری هستند، همیشه زنده خواهند ماند.

تشکیل سبد سهام متمرکز بر درآمد (Income-Focused, Equities Portfolio)

این نوع پورتفولیو متشکل از انواع سهامی است که از طریق پرداخت سود سهام (سود تقسیمی) یا انواع دیگر توزیع عواید بین سهام‌داران، موجب کسب درآمد برای سهام‌داران می‌شود. برخی از سهام موجود در سبد درآمدی ممکن است از همان نوع سهام موجود در سبد دفاعی باشند، اما تفاوت در رویکرد مدیر پورتفو است که در اینجا آنها را عمدتاً به دلیل بازدهی بالا و درآمدزایی‌شان انتخاب می‌نماید. تشکیل یک سبد سهامی متمرکز بر درآمد باید جریان نقدی مثبت (positive cash flow) ایجاد کند. خرید سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی سهام تراست‌های سرمایه‌گذار در املاک و مستغلات (REIT) نمونه‌هایی از این نوع سرمایه‌گذاری‌های درآمدزا هستند زیرا این تراست‌ها مالک املاک و مستغلات درآمدزا در طیف وسیعی از بخش‌های دارایی هستند.

تشکیل سبد سرمایه‌گذاری جسورانه و متمرکز بر سهام (Speculative, Equities-Focused Portfolio)

این نوع پورتفو مناسب سرمایه‌گذارانی است که سطح بالایی از تحمل ریسک را دارند. سهم‌های جسورانه می‌تواند شامل عرضه‌های عمومی اولیه (IPO) یا سهامی شرکت‌هایی است که شایع شده پتانسیل رشد بالایی خواهند داشت. سهام شرکت‌های فناوری اطلاعات یا مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی که در فرایند توسعه‌ی یک محصول جدید قرار دارند نیز در این دسته قرار می‌گیرند.

بهترین روش تشکیل سبد سهام در بورس ایران

تشکیل سبد سهام ریزه‌ کاری‌های بسیاری دارد و بسیار وابسته به مشخصات فردی و شرایط شما دارد. برای مثال تشکیل سبد سهام برای یک فعال حرفه‌ای بازار بسیار متفاوت از تشکیل سبد سهام یک سرمایه‌گذار تازه کار است. مخاطب این مقاله افرادی هستند که اطلاعات عمیقی پیرامون سرمایه‌گذاری ندارند، بنابراین یک توصیه‌ی فراگیر برای آن‌ها دارید و آن هم تشکیل سبد متنوعی از سهام است.

برای مثال اگر قصد تشکیل سبد سرمایه‌گذاری را دارید تمام دارایی خود را به یک یا چند سهم محدود اختصاص ندهید. سعی کنید از صنایع پیش‌رو و اثرگذار بر بازار سرمایه مانند صنعت فولاد، پتروشیمی، بانکی و پالایشی سهامی را که نسبت قیمت به سود خالص کمتری دارند برای سبد سرمایه‌گذاری خود انتخاب کنید. هرچند که این پیشنهادها هم صرفاً چارچوب کلی را به شما ارائه می‌دهد و تشکیل سبد سهام امری تخصصی است و باید به متخصصان این امر سپرده شود. از این رو برای افرادی که کار اصلی آن‌ها سرمایه‌گذاری در بورس نیست پیشنهاد می‌شود صندوق‌های سرمایه‌گذاری را انتخاب کنند.

سخن پایانی آکادمی دانایان در رابطه با تشکیل سبد سهامی

در چینش سبد سرمایه چه در جایگاه یک فرد، چه در جایگاه مدیریت پورتفو لازم است دو نکته‌ی اساسی را مد نظر داشته باشید: 1) میزان تحمل ریسک و 2) مدت‌زمان موردنظر برای هر سرمایه‌گذاری

همان‌طور که گفتیم در چینش و توزیع سهام در یک پورتفو عامل تعیین‌کننده میزان تحمل ریسک (Risk Tolerance) صاحبان سرمایه است، پس تشخیص میزان ریسک سرمایه‌گذاری به طور قابل‌توجهی بر محتوای پرتفوی تأثیرگذار است. بر همین اساس سرمایه‌گذاران با میزان تحمل ریسک بالا لازم است به‌جای سهم‌هایی که در طولانی‌مدت رشد می‌کنند، در پورتفوی خود از موقعیت سهم‌هایی استفاده کنند که رشد سریع و تهاجمی دارند، مثلاً اوراق قرضه با بازده بالا یا فرصت‌های سرمایه‌گذاری در املاک، سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی و … . در رویکردی کلی، یک سرمایه‌گذار باید قرارگرفتن در معرض سهام یا طبقاتی از دارایی را که تحمل نوسانات آنها را ندارد، به حداقل برساند.

نکته‌ی دوم تأثیر افق زمانی (Time Horizon) بر چینش پورتفولیو و تخصیص سرمایه است. مشابه موضوع تحمل ریسک، سرمایه‌گذاران باید در هنگام چینش یک سبد سرمایه‌گذاری، مدت‌زمان سرمایه‌گذاری را نیز در نظر داشته باشند و با نزدیک شدن به تاریخ هدف، به سمت تخصیص دارایی به موارد محافظه‌کارانه و دارایی‌ها یا سهم‌های سریع نقدشونده حرکت کنند تا از سود پرتفوی تا آن نقطه، محافظت کنند.

برای مثال، سرمایه‌گذاری را در نظر بگیرید که در حال پس‌انداز برای دوران بازنشستگی است و قصد دارد تا پنج سال دیگر بازار کار را ترک کند. حتی اگر سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی این سرمایه‌گذار از تحمل ریسک بالایی برای سرمایه‌گذاری در سهام و اوراق بهادار پرریسک‌تر برخوردار باشد، لازم است بخش بزرگ‌تر پرتفوی خود را در دارایی‌های محافظه‌کارانه‌تر مانند اوراق قرضه و گواهی‌های سپرده نقدی (مشابه پول نقد) سرمایه‌گذاری کند تا به محافظت از آنچه در طول عمر کاری خود پس‌انداز نموده کمک کند. برعکس، فردی که تازه‌وارد بازار کار شده ممکن است بخواهد کل سبد سرمایه‌ی خود را در سهام سرمایه‌گذاری کند، زیرا چندین دهه برای سرمایه‌گذاری فرصت دارد و می‌تواند نوسانات کوتاه‌مدت بازار را برای کسب سود در بلندمدت تحمل نماید.

سهام رشدی انتخاب کنیم یا سهام تدافعی؟

فصل مجامع بورسی به پایان رسید و کارنامه عملکرد شرکت‌هایی که سال مالی آن‌ها منتهی به آخر اسفند است، بررسی و تصویب شد. فصل مجامع از آن جهت برای سهامداران حائز اهمیت است که می‌توانند در سود فعالیت یک سال شرکت‌ها سهیم شوند. امسال سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی به لطف برگزاری آنلاین مجامع عمومی عادی سالیانه، سهامداران بیشتری با کلیات برگزاری مجامع آشنا شدند. خلاصه تصمیمات این مجامع نیز به صورت گسترده در فضای مجازی انعکاس یافت و سودهای مناسبی نیز پرداخت شد. اما اکنون وقت آن رسیده است که با دو استراتژی اصلی شرکت‌های بورسی سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی آشنا شویم، استراتژی‌هایی که به طور مستقیم بر میزان تقسیم سود آن‌ها تاثیر می گذارد.

سهام رشدی

سهام رشدی (Growth Stocks) همان طور که از نامشان مشخص است، تمایل بالایی به رشد و توسعه دارند و انتظار می‌رود رشدی بالاتر از متوسط رشد بازار داشته باشند. این گونه شرکت‌ها با توجه به برنامه‌های توسعه و نوع عملیاتی که در حال حاضر در پیش گرفته‌اند، ترجیح می‌دهند درآمدی را که در طی یک سالِ مالی گذشته به دست آورده‌اند مجددا سرمایه‌گذاری کنند. در نتیجه این سهام شاید اکنون درآمد مناسبی را شناسایی نکنند، اما انتظار می‌رود در آینده با وضعیت و سود بهتری همراه شوند. این شرکت‌ها برای این که بتوانند از رقبای خود پیشی بگیرند، به دنبال محصولات منحصر بفرد، خطوط تولید به روز، فن آوری‌های نوین، اختراعات ثبت نشده و راه‌های کسب رشد بلندمدت هستند. به طور متوسط (و نه همه این شرکت‌ها) رشدی سریعتر از حد متوسط داشته‌ و قابلیت رشد بالایی دارند. با این حال سهام رشدی چند نکته قابل تامل دارند:

• سهام رشدی در مقایسه با دیگر سهامی که در یک گروه بورسی قرار دارند، گران‌تر به نظر می‌رسند.
• سهام رشدی با نسبت P/E بالایی معامله می‌شوند چرا که به خاطر سرمایه‌گذاری‌های متعدد، درآمد بالایی در پایان سال شناسایی نمی‌کنند.
• سهام رشدی، ریسک بالاتری نسبت به سایر سهام داشته اما در مقابل امکان سودآوری بالاتری هم دارند. اگر انتظارات سهامداران محقق نشود، افت سهام رشدی، شدیدتر از دیگر سهام خواهد بود.
• سهام رشدی معمولا یا سودی به سهامداران پرداخت نمی‌کنند یا سود اندکی در مجامع سالیانه بین سهامداران تقسیم می‌کنند.

در آمریکا، سهام شرکت آمازون سال‌هاست به عنوان یکی از سهام رشدی شناخته می‌شود و نتیجه عملکرد آن نیز در سال‌های اخیر به وضوح قابل سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی مشاهده است. در ایران نیز می‌توان نمونه‌های زیادی پیدا کرد اما در صنایعی مانند داروسازی، فلزات اساسی، پتروشیمی، پالایشگاهی و فناوری اطلاعات می‌توان نمونه‌های بیشتری از سهام رشدی را مشاهده کرد. زمان مناسب برای سرمایه‌گذاری در سهام رشدی، در زمانی است که بازار در ابتدای فاز صعودی است، یا شرایط اقتصادی کشور رو به بهبودی است.

سهام تدافعی

سهام تدافعی تعریف مشخص و قابل اندازه‌گیری دارند. سهامی که بدون توجه به وضعیت کلی اقتصادی و سیاسی کشور و در حالت کلی جو حاکم بر بورس، سود ثابت و پایداری بین سهامداران تقسیم می‌کنند، سهام تدافعی است. این گونه از سهام در دوران رکود اقتصادی، عملکرد بهتری در مقایسه با کلیت بازار دارند اما در زمانی که بازار وارد فاز صعودی شده و به اصلاح گاوی است، عملکرد کلی این گونه از سهام، ضعیف‌تر از کلیت بازار است. در حالت کلی بتای این گونه از سهام، کمتر از یک است. اگر بازار در دوران نزولی، فرسایشی و یا رکود باشد، سرمایه‌گذاران حرفه‌ای به سمت سهام تدافعی می‌روند. در سوی دیگر اگر بازار در ابتدا یا میانه روند صعودی باشد، سرمایه‌گذاران برای بیشینه کردن بازدهی سبدسهام خود، به سراغ سهامی می‌روند که بتای بیشتر از یک داشته باشند. احتمال ورشکستگی در سهام دفاعی بسیار پایین است و افت قیمت آن‌ها نیز به شدت سهام رشدی نخواهد بود.

• سهام دفاعی سود ثابت و مداومی برای سهامداران به همراه دارند و سود آن‌ها تحت تاثیر جو کلی بازار نخواهد بود.
• سهام دفاعی ریسک پایین‌تر دارند و در نتیجه بازدهی انتظاری آن‌ها نیز کمتر خواهد بود. بسیاری از سهامداران که قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت و کم ریسک دارند، سهام تدافعی را انتخاب می‌کنند.
• سهام دفاعی عملکرد ضعیفی در طول بازارهای گاوی دارند و در نتیجه ممکن است سهامداران خود را در دوران‌های صعودی، ناامید کنند.

چرا باید شرکت‌هایی با استراتژی تدافعی را انتخاب کنیم؟ نخست آن که در حالت کلی، سود سالیانه شرکت‌های تدافعی، بهتر از سود بانکی است. از طرف دیگر، با سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها به تخصیص بهینه منابع و چرخش سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی بهتر چرخ اقتصاد کمک می‌کنیم. همچنین بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل با قبول ریسک پایین، سود بالاتری به دست آورند، در نتیجه خرید این گونه از سهام به جای خرید اوراق خزانه اسلامی یا صندوق‌های درآمدثابت، جذابیت بیشتری برای سهامداران دارد.

سهام تدافعی به نام سهام غیردوره‌ای یا غیرتناوبی نیز می‌شناسند چرا که سودآوری و درآمد آن‌ها ارتباط کمی با چرخه بازار و شرایط کلی اقتصاد دارد. برای مثال شرکت‌های خدماتی در حوزه ارتباطات، آب، گاز، تاسیسات الکترونیکی، تولیدکننده‌های کالاهای پرمصرف همانند مواد غذایی و محصولات بهداشتی در این گروه جای می‌گیرند. زمان مناسب برای سرمایه‌گذاری در این دسته از سهام، زمانی است که بازار در فاز رکود، فرسایشی است یا چشم انداز مناسبی نسبت به شرایط اقتصادی کشور وجود ندارد.

تشکیل سبد سهام

سبد سهام چیست؟ چرا سبد سهام تشکیل می‌دهیم؟ در بازار بورس، سهام صدها شرکت بین معامله‌گران معامله می‌شود. آیا شما به‌عنوان سرمایه‌گذار برنامه‌ای برای خرید سهام دارید؟ بر اساس چه استراتژی بر روی سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنید؟ آیا شما هم جزو افرادی هستید که دارایی خود را فقط بر روی سهام یکی از شرکت‌های بورسی متمرکز می‌کنند؟
با توجه به سوالات بالا می‌توان گفت که نحوه تشکیل سبد سهام یکی از بحث‌های مهم و راهبردی معامله‌گری در بازار سرمایه است. در این مقاله قصد داریم علاوه بر تعریف سبد سهام روش‌های متداول تشکیل آن را شرح دهیم.

سبد سهام چیست؟

مجموعه‌ای از اوراق بهاداری است که در مالکیت یک سرمایه‌گذار قرار دارد. در نرم‌افزارهای رایج سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی بازار نام سبد سهام، پرتفوی درج شده است؛ پرتفوی (Portfolio) در اصل به کیف چرمی بزرگی می‌گویند که اسناد و مدارک را در آن قرار می‌گیرد.

چرا سبد سهام تشکیل می‌دهیم؟

همان‌طور که ذکر شد، سبد سهام دربردارنده مجموعه‌ای از سهام شرکت‌های مختلف است که تحت مالکیت یک سرمایه‌گذار قرار دارد. این تنوع‌بخشی به پرتفوی برای کاهش ریسک و افزایش سودآوری است.

در بحث سبد سهام همیشه از ضرب‌المثل «تمامی تخم‌مرغ‌هایت را در یک سبد نگذار» استفاده می‌شود. این مثل در بازار بورس به معنی این است که هرگز تمام دارایی خود را بر روی یک سهم متمرکز نکنید؛ با تنوع‌بخشی به پرتفوی ریسک از دست رفتن سرمایه به کمترین مقدار خواهد رسید.

یک از اصل‌های مهم معامله‌گری که باید بدانید!

داشتن پرتفوی تنها به بازار بورس خلاصه نمی‌شود؛حتی اگر در بازارهای مالی دیگری چون بازار ارزهای دیجیتال نیز فعالیت دارید، باید بدانید یکی از اصل‌های مهم معامله‌گری داشتن سبدی متشکل از ارزهای متنوع است. کارشناسان اقتصادی حتی برای کل دارایی‌ها نیز توصیه به تشکیل سبد دارند؛ برای مثال شما باید سبد دارایی‌های خود را مقداری به طلا، مقداری به سهام، مقداری به مسکن و… اختصاص دهید تا از ریسک افزایش تورم در امان بمانید.

با تشکیل سبد سهام، ریسک سرمایه‌گذاری بین چند سهم تقسیم می‌شود و ممکن است سود یک سهم، زیان سهم‌های دیگر را جبران کند.

۴ روش متداول برای تشکیل سبد سهام

برای تشکیل سبد سهام ابتدا هدف خود را از سرمایه‌گذاری مشخص کنید؛ زیرا تشکیل پرتفوی نیز به مانند روش‌های تعیین استراتژی باید متناسب با روحیات و خلقیات سرمایه‌گذار باشد.

قبل از تشکیل سبد سهام حتما به سوالات زیر پاسخ دهید:

• هدف شما از تنوع ‌بخشی در سبد سرمایه‌گذاری چیست؟
• برای چه مدت زمانی می‌خواهید در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنید؟
• آیا به‌دنبال کسب سود از نوسان بازار هستید یا می‌خواهید به‌صورت بلندمدت در بازار سرمایه‌گذاری کنید؟
• آیا روحیه شما توانایی پذیرش ریسک را دارد؟
• آیا شما زمان کمی برای تعقیب بازار دارید؟
• پاسخ به تمامی سوالات بالا باعث می‌شود، بتوانید درست‌ترین روش را برای تشکیل سبد خود پیش بگیرید.

سبد سهام تهاجمی

این نوع سبد بیشتر مورد استقبال افراد ریسک‌پذیر است؛ زیرا به‌راحتی توانایی تحمل نوسانات شدید قیمت سهام را دارند. در سبد سهام تهاجمی (The Aggressive Portfolio) معمولا سهام شرکت‌های نوپایی قرار دارند که در آستانه رشد خود هستند. هدف معامله‌گران ریسک‌پذیر از سرمایه‌گذاری در بازار بورس، کسب سودهای هنگفت است. اگر پرتفوی تهاجمی را انتخاب می‌کنید باید توانایی شناسایی سود را داشته باشید؛ چون سهم‌های این نوع سبد، نوسانات زیاد با سرعت بسیار بالا را تجربه می‌کنند. علاوه بر توانایی شناسایی سود باید بتوانید، زیان‌های احتمالی را نیز کنترل کنید. تمامی این موارد نیازمند تجربه بالا در معامله‌گری و داشتن استراتژی متناسب با سبد سهام تهاجمی است.

سبد سهام تدافعی

اگر جزو معامله‌‌گران ریسک‌گریز هستید، سبد سهام تدافعی (The Defensive Portfolio) مناسب شما است. این نوع سبد، رشد آرامی دارد و سود زیادی را نصیب شما نخواهد کرد؛ اما با انتخاب این پرتفوی خیال شما آسوده خواهد بود که دچار زیان بالا نخواهید شد. حتی گاهی اوقات با سرعت بسیار پایین‌تری نسبت به کل بازار رشد می‌کنند، به همین دلیل افرادی که در سودای کسب ثروت از بازار هستند به سراغ این نوع سهم‌ها نمی‌روند. در سبد سهام تدافعی معمولا شرکت‌های بزرگی که نیازهای اساسی اقتصاد کشور را تامین می‌کنند، قرار دارند. چون نیاز به محصولات این شرکت‌ها ثابت است، با نوسانات بازار دچار تغییرات قابل توجهی نمی‌شوند، به همین دلیل نقطه امنی برای سرمایه گذاری افراد ریسک‌گریز است. نکته‌ای که باید توجه داشته باشید، سودده بودن این نوع پرتفوی در بلندمدت است؛ اگر زمان کافی برای بررسی روزانه تحرکات بازار ندارید، این سبد را انتخاب کنید.

سبد سهام درآمدی

این نوع پرتفوی نیز مختص افراد ریسک‌گریز است با این تفاوت که در سبد سهام درآمدی شرکت‌های با درآمد ثابت قرار دارند. این شرکت‌ها حتی با داشتن رشد کم یا متوسط خود را ملزم به پرداخت سود می‌کنند. این نوع شرکت‌ها هر ساله مقداری از سود سالیانه خود را بین سهامداران تقسیم می‌کنند، اگر انتظار درآمد ثابت از بازار بورس را دارید، بهترین انتخاب برای شما سبد سهام درآمدی (The Income Portfolio) است. اما باید در نظر داشته باشید که سود اختصاص یافته به شما به میزان سهام شما بستگی دارد؛ در واقع سود پرداختی شرکت متناسب با تعداد سهام شما خواهد بود.

سبد سهام سفته‌بازی

سبد سهام سفته‌بازی (The Speculative Portfolio)مخصوص افراد ریسک‌پذیر است. معامله‌گران ریسک‌پذیر ترسی از نوسانات شدید قیمت سهم ندارند به‌همین دلیل به آسانی می‌توانند دارایی خود را درگیر سهم‌هایی با نوسان بالا کنند. در این سبد ممکن است سهم‌هایی با بنیاد بسیار ضعیف وجود داشته باشند. در بیشتر موارد سهام شرکت‌های کوچک در این سبد قرار می‌گیرند؛ زیرا معامله‌گران با پول زیاد وارد سهم می‌شوند و با خرید حجم بالایی از سهام، کنترل قیمت آن را به دست می‌گیرند. ورود به این نوع از سهم‌ها ریسک بسیار بالایی دارد و به مانند قمار می‌تواند کل سرمایه شما را به خطر بیندازد. اختصاص درصد کمی از سرمایه به سهم‌های سفته‌بازی می‌تواند قابل توجیه باشد ولی در سبد سهام سفته‌بازی صد درصد سرمایه به این نوع سهام اختصاص می‌یابد.

نتیجه‌گیری
متداول‌ترین روش‌های تشکیل سهام این ۴ روش بودند؛ البته نمی‌توان تمامی سبدهای سهام را در دسته‌بندی‌های مشخصی جای‌ گذاری کرد. اکثر معامله‌گران بازار دارای سبدهای سهام ترکیبی هستند به شکلی که سرمایه خود را در مقدار درصدهای مختلف بین سهم‌های گوناگون تقسیم می‌کنند؛ این تقسیم‌بندی بستگی به شرایط روحی افراد دارد. اگر فرد ریسک‌پذیر باشد، درصد سهام تهاجمی و سفته‌بازی بالا خواهد بود و اگر فرد ریسک‌گریز باشد درصد سهام تدافعی و درآمدی بیشتر می‌شود.

حال با توجه به توضیحات بالا شما جزو کدام دسته از معامله‌گران هستید؟ آیا سبد سهام شما با آگاهی بر روحیاتتان تشکیل شده است؟

سرمایه گذاران در بازار نزولی از چه استراتژی هایی استفاده می کنند؟

بازار نزولی معمولا به عنوان دوره‌ای از بازده منفی در بازار تعریف می‌شود که در آن قیمت سهام 20 درصد یا بیشتر از سقف های قیمتی اخیرش کاهش می‌یابد. هنگامی که سرمایه گذاران معتقدند بازار نزولی در راه است، از چندین استراتژی استفاده می کنند. بهترین رویکرد به تحمل ریسک سرمایه گذار، افق زمانی سرمایه گذاری و اهداف کلی آن بستگی دارد.

بازار نزولی (bear market) معمولا به عنوان دوره‌ای از بازده منفی در بازار تعریف می‌شود که در آن قیمت سهام 20 درصد یا بیشتر از سقف های قیمتی اخیرش کاهش می‌یابد. هنگامی که سرمایه گذاران معتقدند بازار نزولی در راه است، از چندین استراتژی استفاده می کنند. بهترین رویکرد به تحمل ریسک سرمایه گذار، افق زمانی سرمایه گذاری و اهداف کلی آن بستگی دارد.

نکات مهم

• چندین استراتژی برای مقابله با بازار نزولی وجود دارد که به عنوان دوره‌های پایدار روند نزولی قیمت سهام تعریف می‌شود و اغلب با کاهش 20 درصدی بازار آغاز می‌شود.
• نقد کردن همه موقعیت ها، یکی از رویکرد ها است.
• خرید سهام تدافعی (شرکت‌هایی با سرمایه زیاد و باثبات، به‌ویژه آنهایی که با کالاهای اصلی مصرف‌کننده درگیر هستند)، یکی دیگر از این رویکردها است.
• برای بدست آوردن سهام شرکت های قوی انها را در بازار نزولی خریداری می کنند، این روش یکی دیگر از رویکرد های مورد استفاده است.

فروش تمام سهام

یکی از امن‌ترین و افراطی‌ترین استراتژی‌ها این است که تمام سرمایه‌گذاری‌های خود را بفروشید و درآمد حاصل از آن را پول نقد نگه دارید یا در ابزارهای مالی بسیار باثبات‌تری مانند اوراق قرضه دولتی کوتاه‌مدت سرمایه‌گذاری کنید. با انجام این کار، یک سرمایه گذار می تواند خطر مواجه با بازار نزولی و اثرات آن را به حداقل برساند.

گفته می شود، اکثر سرمایه گذاران، توانایی تعیین زمان دقیق بازار را ندارند. فروش تمام سهام، که تحت عنوان کاپیتولاسیون (capitulation) نیز شناخته می‌شود، می‌تواند باعث شود که سرمایه‌گذار بازگشت مجدد بازار را از دست بدهد و در روند صعودی ضرر کند.

برای کسانی که می‌خواهند از یک بازار نزولی سود ببرند، موضع معاملاتی فروش می‌تواند به روش‌های مختلفی از جمله فروش استقراضی (short selling)، خرید سهام یک صندوق قابل معامله معکوس یا خرید قرارداد اختیارِ فروش سفته بازی انجام شود، که با افت بازار ارزش همه آنها افزایش می‌یابد. توجه داشته باشید که هر یک از این استراتژی ها مجموعه ای از خطرات و محدودیت های منحصر به فرد خود را نیز به همراه دارند.

استراتژی تدافعی

سرمایه گذارانی که به دنبال حفظ موقعیت در بازار سهام هستند، معمولا یک استراتژی تدافعی اتخاذ می کنند. این نوع استراتژی شامل سرمایه‌گذاری در شرکت‌های بزرگ با ترازنامه قوی و سابقه عملکرد طولانی است: شرکت‌های باثبات و با سرمایه‌ی کلان کمتر تحت تأثیر رکود کلی در اقتصاد یا بازار سهام قرار می‌گیرند.

این سهام به اصطلاح دفاعی همچنین شامل شرکت‌هایی می‌شود که نیازهای اساسی مشاغل و مشتریان را فراهم میکنند، مانند مواد غذایی اصلی (مردم حتی زمانی که اقتصاد در حال رکود است، هنوز غذا می‌خورند)، شرکت‌های آب و برق یا سایر تولیدکنندگان کالاهای اساسی مانند لوازم بهداشتی. این شرکت‌ها با موقعیت‌های مالی قوی، از جمله موقعیت نقدی چشمگیر برای تامین هزینه‌های عملیاتی مستمر، بیشتر در معرض رکود هستند.

از سوی دیگر، شرکت‌های پرریسک‌تر قرار دارند. مانند شرکت‌های در حال سرمایه‌گذاری در سهام تدافعی رشد کوچک که معمولاً از سرمایه گذاری در آنها اجتناب می‌شود، زیرا احتمال کمتری دارد که امنیت مالی لازم برای بقا در رکود را داشته باشند.

قرارداد های اختیار معامله محافظه کارانه

قرارداد های اختیار معامله محافظه کارانه به قراردادهای فروشی گفته می شود که به دارنده حق فروش را می دهند، اما تعهدی برای فروش اوراق بهادار به قیمت مقرر شده قبل یا بعد از انقضای قرارداد وجود ندارد. اگر شما 100 سهم SPY S&P 500 ETF را از 250 دلار نگه داشته باشید می توانید روی 210 دلار قراردادهایی را با تاریخ انقضای شش ماهه خریداری کنید و برای هر یک از آنها بر اساس قرار داد معامله اولیه پرداخت کنید.

در همین مثال اگر به زیر 200 دلار بیایید همچنان می توانید سهام خود را روی 210 دلار بفروشید و اگر تنها تا 225 دلار کاهش پیدا کند قیمت سهام شما براساس قیمت بازار محاسبه میشود.

نکته: بازار نزولی 11 مارس 2020، مسلماً توسط عوامل بسیاری ایجاد شد، اما شیوع همه‌گیری COVID-19 به آن شتاب داد.

خرید اقتصادی

بازار نزولی می تواند فرصتی برای خرید سهام بیشتر با قیمت های ارزان تر باشد. بهترین راه برای سرمایه گذاری می تواند استراتژی به نام میانگین هزینه دلاری باشد. در این بازار، صرف نظر از اینکه خبرها چقدر بد هستند، هر ماه یک مبلغ ثابت و کوچک، مثلاً 1000 دلار، در بازار سهام سرمایه گذاری می کنید. در سهامی که ارزشمند اند و همچنین سود ده هستند، سرمایه گذاری کنید. از آنجایی که حساب سود سهام بخش بزرگی از سود سهام را تشکیل می دهد، مالکیت آنها باعث می شود بازارهای نزولی کوتاهتر و کمتر دردسرساز شوند.

تنوع بخشیدن به پرتفوی خود برای گنجاندن سرمایه گذاری های جایگزین که عملکرد آنها بر خلاف بازارهای سهام و اوراق قرضه است، نیز ارزشمند است. به عنوان مثال، هنگامی که سهام سقوط می کند، اوراق قرضه مستعد افزایش هستند زیرا سرمایه گذاران به دنبال دارایی های مطمئن تر هستند (اگرچه همیشه اینطور نیست).

ختم کلام

اینها دو مورد از استراتژی‌های رایج‌ هستند که برای بازار نزولی طراحی شده‌اند. مهم‌ترین موضوع این است که درک کنیم، یک بازار نزولی می‌تواند برای سرمایه‌گذاران لانگ بسیار دشوار باشد، زیرا بیشتر سهام در طول زمان بازار نزولی سقوط می‌کنند و اکثر استراتژی‌ها فقط می‌توانند میزان سقوط را محدود کنند، نه اینکه کاملا از آن جلوگیری کنند.