پیشبینی بازارهای موازی در ۱۴۰۱
فاطمه حاج‌‌‌علی : بسیاری از افرادی که به سرمایهگذاری علاقه‌‌‌مند هستند، سرمایه خود را در بازارهای موازی به کار می‌‌‌گیرند و به این ترتیب، در دوران رکود یا در نوسانات مختلف، نه‌تنها مثل اغلب مردم دچار زیان نمی‌‌‌شوند، بلکه از این نوسانات سود هم می‌‌‌برند. بررسی تحولات بازار مسکن، طلا، خودرو، بورس و به‌تازگی ارز دیجیتال نشان میدهد که این بازارها همواره در اقتصاد ایران موج‌‌‌ساز بوده‌‌‌اند و در واقع، نوسان در هر یک از این بازارها به سایر بخشهای اقتصاد هم سرایت می‌کند. افزایش نقدینگی و به دنبال آن، تورم ایجادشده در جامعه، بازارهای موازی را یکی پس از دیگری تحت‌تاثیر قرار میدهد و سرمایهگذاران حرفه‌‌‌ای معمولا در بین این بازارها جابه‌جا می‌شوند و سودهای خوبی کسب میکنند. به طور کلی، تجربه‌‌‌های میدانی نشان میدهد که تاثیر تورم بر بازارهای مالی ایران معمولا ترتیب خاصی دارد، به طوری‌‌‌که در ابتدا اثر خود را در بازار ارز و بلافاصله در مقایسه بورس با بازارهای موازی بازار طلا نشان میدهد، بعد از آن نیز بازار خودروی خارجی و سپس مسکن و در ادامه بازار خودروهای داخلی و بازار سرمایه را تحت‌تاثیر قرار میدهد. بنابراین افراد در بازارهای موازی می‌‌‌توانند از این فرصت برای سودآوری و کسب بازدهی خود استفاده کنند. برخی تحلیلگران معتقدند، بازارهای مالی در سال ۱۴۰۰، کمتر از تورم بازدهی داشتند و بهترین بازار برای سرمایهگذاری در سال ۱۴۰۱ را در میان بازارهای موازی که میتواند بازدهی جذابی داشته باشد، در ابتدا بورس و بعد از آن، مسکن دانسته‌‌‌اند. نظرات برخی از کارشناسان در خصوص این بازارها را جویا شدیم که در ادامه می‌‌‌خوانید.
بازارهای موازی به چه معناست؟
هر جا که خریداران و فروشندگان داد و ستدی مبتنی بر کالا، خدمات، اوراق و یا هر دارایی دیگری که قابل معامله باشد انجام دهند، یک فرآیند مالی شکل گرفته است؛ این فرآیندها معمولا در بسترهایی به نام بازارهای مالی به وجود می آیند و هدف اصلی خریداران و فروشندگان یک دارایی، کسب سود و منفعت است. به همین دلیل بازارهای گوناگونی برای خرید و فروش دارایی های قابل معامله شکل گرفته است؛ به عبارت دیگر این بازارها را می توان رقیب یکدیگر دانست و از طرفی نیز بر روی یکدیگر اثر می گذارند؛ بنابراین به چنین بازارهایی که در یک راستا حرکت می کنند و در جذب سرمایه گذاری نیز رقیب یکدیگر محسوب می شوند، بازارهای موازی می گویند.
بازارهای مالی در ایران نیز رویه ی سایر کشورها را دنبال می کند؛ اما جدای از اینکه دارای شباهت هایی با بازارهای مالی سایر کشورهاست، تفاوت های بسیار زیادی نیز دارد و بازارهای گوناگونی به صورت موازی و در کنار یکدیگر به وجود آمده اند که از جمله آن ها می توان به بازار سرمایه، ارز، طلا، مسکن، خودرو، سپرده بانکی و. اشاره کرد که به شکل موازی در کنار یکدیگر فعالیت می کنند.
فعالیت برخی از این بازارها بر روی یکدیگر اثر می گذارد به گونه ای که معاملات انجام شده در بعضی از آن ها در گرو فرآیندهای شکل گرفته در سایر بازارهای موازی دیگر است. در واقع می توان گفت که عبارت بازار موازی را به بازارهایی می گویند که با یکدیگر رقیب هستند و می توانند بر روی یکدیگر اثر بگذارند؛ به عنوان مثال رکود در بازار مسکن، ممکن است نقدینگی سرمایه گذاران را به سمت بازارهای موازی مانند بورس یا خودرو هدایت کند؛ چرا که سرمایه گذاران همواره به دنبال کسب سود هستند و هر جا که بسترهای لازم برای بدست آوردن بازدهی فراهم باشد، سرمایه گذاران در آنجا نیز فعالیت می کنند.
بایستی خاطر نشان کرد که بازار بورس همواره در رقابت با سایر بازارها بوده است؛ از یک طرف از بازار ارز تاثیر گرفته و از طرف دیگر بر روی برخی دیگر نیز تاثیر گذاشته است اما هنگامی که بازارهای مالی ایران و یا به طور کلی تر اقتصاد کلان ایران را بررسی می کنیم، حتما باید به سیکل های تورمی ایجاد شده در اقتصاد ایران نیز اشاره کنیم، چراکه که معمولا عامل اصلی تحرک و بالا رفتن قیمت ها در بازارهای مختلف ایران تورم است.
بازارهای موازی شکل گرفته در اقتصاد ایران، دارای ویژگی ها و نکات مخصوص به خود هستند که در ادامه به تشریح هر کدام از این بازارها می پردازیم.
بازار سرمایه
با توجه به ویژگی ها و خصوصیات منحصر به فردی که بازار بورس دارد، یکی از بهترین بازارها برای سرمایه گذاری محسوب می شود. ویژگی هایی مانند شفافیت، میزان نقدشوندگی بالا، امنیت سرمایه گذاری، بازدهی چشمگیر در سالیان اخیر و. بازار بورس را تبدیل به یکی از جذاب ترین بازارها برای سرمایه گذاران کرده است.
همانطور که اشاره کردیم موج های تورمی در دهه های اخیر علت رشد قیمت ها در بسیاری از بازارهای موازی بوده است؛ در خصوص بورس ایران باید گفت که قیمت ها در این بازار تحت تاثیر نرخ ارز (دلار) هستند؛ به عنوان مثال بسیاری از شرکت های فلزی، پتروشیمی و. محصولات تولید شده خود را به تناسب با قیمت دلار می فروشند؛ به همین دلیل بالا رفتن قیمت دلار که ناشی از رشد نقدینگی و تورم ایجاد شده در جامعه است، می تواند بر روی سود آوری شرکت ها نیز تاثیر بگذارد.
از طرف دیگر شرکت های فعال در بازار سرمایه، دارایی های دلاری (ماشین آلات و. ) دارند که با نوسانات بازار موازی ارز، ارزش دارایی های این شرکت ها نیز تغییر می کند. بنابراین بورس ایران علاوه بر دلایل دیگر، همواره تحت تاثیر نوسانات بازار موازی ارز بوده است.
بازار ارز
یکی دیگر از بازارهای موازی که در ایران جریان دارد، بازار ارز است. اگر چه سفته بازی و خرید و فروش گسترده در این بازار غیر قانونی محسوب می شود اما همواره تاثیر نوسانات این بازار بر روی کالاها، خدمات، دارایی ها و. مشهود بوده است. علت اصلی رشد نرخ ارز(دلار)، یا به عبارت دیگر افت ارزش ریال ایران در برابر دلار آمریکا را در رشد نقدینگی موجود در جامعه باید پیگیری کرد و در یک پله بالاتر نیز علت افزایش نقدینگی در جامعه را باید در کسری بودجه دولت جستجو کرد؛ اما به طور کلی بازار ارز در داخل ایران یکی از بازارهای مالی موازی محسوب می شود که سایر بازارها از آن تاثیر می گیرند و نوسانات نرخ ارز در ایران، دیگر بازارها را نیز دچار نوسان می کند.
بازار طلا
بازار طلا یکی دیگر از بازارهای موازی با بورس ایران است. هنگامیکه قیمت ارز در ایران نوسان می کند، به دنبال آن سایر بازارها نیز مقایسه بورس با بازارهای موازی دچار تلاطم و نوسان می شوند، اگر ترتیب و زنجیره ای برای اثر پذیری بازارهای مالی ایران پس از بالا رفتن نرخ ارز در نظر بگیریم، قطعا بازار طلا اولین حلقه از این زنجیره را تشکیل می دهد؛ به گونه ای که قیمت طلا در داخل ایران به صورت لحظه ای با قیمت دلار هماهنگ می شود.
لازم به ذکر است که قیمت طلا در ایران در گرو 2 عامل است:
- قیمت طلای جهانی (انس جهانی طلا)
- قیمت دلار در ایران
هر کدام از این عوامل، بر روی قیمت طلا در بازارهای ایران اثر گذار است و افزایش قیمت طلا در ایران مقایسه بورس با بازارهای موازی متاثر از بالا رفتن قیمت دلار در ایران و یا قیمت انس جهانی طلا است و همواره بازار طلا در بین سرمایه گذاران ایرانی، به عنوان یک بازار محبوب شناخته می شود.
سپرده های بانکی
یکی دیگر از بازارهای موازی در ایران، سودهای بدون ریسک در نظر گرفته شده توسط بانک هاست. به اینصورت که افراد با افتتاح حساب در بانک های مختلف، سود سالیانه از بانک عامل دریافت می کنند اما تجربه ها در سالیان اخیر نشان داده است که اگرچه در دوران رکود اقتصادی، این گزینه برای سرمایه گذاری مناسب است؛ اما به دلیل ماهیت اقتصاد ایران که در دهه های اخیر همواره با تورم همراه بوده است، این نوع سرمایه گذاری در سیکل های تورمی محکوم به شکست است و سرمایه ی افرادی که پول خود را در بانک گذاشته اند را بی ارزش می کند.
بنابراین گرچه گذاشتن پول در سپرده های بانکی نیز، نوعی از سرمایه گذاری محسوب می شود اما در بازه های بلند مدت، تجربه نشان داده است که افراد را به ثروت نرسانده است و سپرده های بانکی، برای افراد بسیار ریسک گریز مناسب است و بازدهی های بلند مدت این بازار، با سایر بازارهای موازی قابل قیاس نیست.
بازار مسکن
بازار مسکن نیز یکی دیگر از بازارهای موازی در ایران است. سیکل های رشد قیمت مسکن در ایران، به این صورت است که این بازار در سالیان اخیر همراه با تورم رشد می کند و سپس برای مدتی، وارد رکود می شود. آمارها نیز حاکی از رشد چشمگیر قیمت مسکن در سالیان و دهه های اخیر است؛ به گونه ای که سرمایه گذاران بلند مدت در این بازار را هیچگاه پشیمان نکرده است.
بازار مسکن همواره به عنوان یکی از رقبای بازار سرمایه شناخته می شود؛ اما لازم به ذکر است که در سالیان اخیر و با رشد چشمگیر قیمت مسکن در ایران، بسیاری از افراد توان مالی خرید مسکن را ندارند و به دنبال بازاری هستند که برای سرمایه های خرد مناسب است. به همین دلیل سرمایه گذاران خرد که توان خرید ملک را ندارند به بازارهای موازی دیگر از جمله بورس، طلا و. روی می آورند.
بازار خودرو
از جمله بازارهای موازی دیگر می توان به بازار خودرو اشاره کرد. در ابتدا باید خاطر نشان کرد که سفته بازی، نوسانات و شکل خرید و فروشی که در بازار خودرو ایران اتفاق می افتد را نمی توان در کشورهای دارای اقتصاد پویا پیدا کرد. این بازار نیز عمدتا به واسطه ی رشد قیمت ارز و به تبع آن به وجود آمدن تورم در جامعه رشد می کند و معمولا سودهای مناسبی را به دارندگان خودرو می دهد.
البته ذکر این نکته لازم است که ممنوعیت واردات خودرو در چند سال اخیر و همچنین اعمال تعرفه های سنگین واردات به داخل ایران نیز بر رشد قیمت های این بازار شتاب بخشیده است. بنابراین بازار خودرو در ایران نیز همانند سایر بازارهای موازی دارای فعالان خاص خود است که می تواند رقیبی برای سایر بازارها باشد.
چرخه های بازارهای موازی
افزایش نقدینگی و به دنبال آن تورم ایجاد شده در جامعه، بازارهای موازی را یکی پس از دیگری تحت تاثیر قرار می دهد و سرمایه گذاران حرفه ای معمولا در بین این بازارها جابجا می شوند و سودهای خوبی را کسب می کنند. به طور کلی بر اساس تجربه های میدانی می توان گفت که تاثیر تورم بر بازارهای مالی ایران معمولا ترتیب خاصی دارد و به این صورت است که ابتدا خود را در بازار ارز نشان می دهد و بلافاصله پس از نوسان قیمت ارز، بازار طلا دچار نوسان می شود. سپس بازار خودرو خارجی و بعد از آن مسکن و در ادامه نیز بازار خودروهای داخلی و بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین موج سواران بازارهای موازی می توانند از این فرصت برای سودآوردی و کسب بازدهی خود استفاده کنند.
مقایسه وضعیت بورس و بازارهای موازی در آینده
مدیرعامل شرکت سرمایه گروه توسعه ملی و رئیس هیئت مدیره بورس تهران، با اشاره به گزارش های مثبت ۹ ماهه شرکت ها، اظهار کرد: این گزارش‌ها حاکی از روند درآمدی رو به رشد و تکرار شونده دارند و باید گفت در افق بلندمدت بازار سرمایه بهتر از مقایسه بورس با بازارهای موازی بازارهای موازی خواهد بود.
امیرتقی خان تجریشی در گفت و گو با ایسنا، درمورد شرایط فعلی بازار سرمایه توضیح داد: تصمیم گیری برای خرید و فروش سهام در بازار سرمایه، مستلزم داشتن اطلاعات تحلیل و آگاهی از وضعیت بازارها و عوامل تاثیرگذار بر هر سهم و صنعت است. طبعا سرمایه گذارانی که اکنون می خواهند برای سرمایه گذاری خود در بازار سرمایه تصمیم گیری کنند و نگاه میان مدت و بلندمدت دارند، می توانند با توجه به رشد قیمت جهانی کالاهای اساسی به عنوان نشانه ای برای افزایش سود آوری شرکت‌های فعال در صنایع فلزات اساسی، معدنی‌ها و همچنین صنایع مرتبط با کالاهای اساسی تصمیم گیری کنند.
وی افزود: همچنین باید توجه داشت که به دلیل متعادل شدن قیمت ارز، در افق زمانی پیش رو و مسائل بودجه، نمی توان انتظار نوسانات سنگین در بازارهای موازی بازار سرمایه نظیر ارز و طلا داشت. به همین دلیل به نظر می رسد که با این نگاه جذابترین بازار برای سرمایه گذاری، بازار سرمایه است، اصلاح نسبت پی بر ای در بسیاری سهم ها و با توجه به گزارش های ۹ ماهه منتشر شده از سوی شرکت ها که عمدتا وضعیت خوب و تکرار شونده ای را داشتند، می توان به آینده این بازار از نگاه بنیادی و میان مدت تا بلند مدت امیدوار بود.
مدیرعامل وبانک ادامه داد: از سوی دیگر باید در این نکته نیز تامل کرد که ریزش ماه های اخیر شاخص بورس، باعث شده که هم اکنون برخی سهم ها در جایگاه یک سال قبل خود قرار بگیرند، اما گزارش ها نشان میدهد که شرکت‌ها نسبت به یک سال قبل خود، وضعیتی بهتر دارند. بنابراین با توجه به این نکته و همچنین اعمال سیاست های حمایتی از سوی مقام ناظر، مانند کاهش دامنه نوسانی منفی و افزایش دامنه نوسانی مثبت، افزایش اعتبار، بازنگری حجم مبنا و انتشار اوراق تبعی به نظر می رسد که کفه معاملات به نفع خریداران و کسانی که دید بلند مدت دارند نسبت به سفته بازان و فروشندگان سنگین تر باشد. گرچه معتقدیم که محدودیت ها باید کوتاه مدت باشد تا نقد شوندگی بازار تهدید نشود.
تجریشی همچنین به فعالان بازار سرمایه توصیه کرد که با چشمان باز و به دور از هیجانات تصمیم بگیرند، عوامل بنیادی را در جریان سرمایه گذاری ماه های آتی خود مد نظر قرار دهند، از تصمیم گیری بر اساس صحبت افرادی که در شبکه های اجتماعی اقدام به ارائه سیگنال های خرید و فروش می کنند، بپرهیزند و صرفا با کارشناسان، تحلیلگران و مشاوران خبره و نهادهای دارای مجوز این حوزه که در قالب نهادهای مالی اقدام به ارائه مشاوره می کنند، برای آینده سرمایه گذاری خود مشورت کنند.
رقابت بورس با بازارهای موازی در کسب بازدهی در سال ۱۴۰۰
تهران- ایرنا- یک کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه بورس را میتوان به عنوان یکی از بازارهای مناسب برای سرمایهگذاری در ۶ ماه دوم سال معرفی مقایسه بورس با بازارهای موازی کرد، گفت: بازار سرمایه میتواند نسبت به سایر بازارهای موازی تا پایان امسال بازدهی معقولی را در اختیار سهامداران قرار دهد و رشد خوبی را تجربه کند.
"سهیل کلاهچی" امروز (دوشنبه) در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا به مقایسه سرمایهگذاری در بازار سهام با دیگر بازارها پرداخت و افزود: بورس تا پایان سال میتواند به رشدی معقول دست پیدا کند، چرا که فضای حاکم برای سرمایهگذاری در بازارهای مختلف آرام است و اتفاقی در هیچ یک از بازارها (از جمله دلار، طلا و مسکن) برای سرمایهگذاری رخ نمی‌دهد.
وی اظهار داشت: همانگونه که معاملات بورس تحت تاثیر رکود ایجاد شده قرار می‌گیرد، روند معاملات دیگر بازارهای سرمایهگذاری هم وارد فضای رکودی می‌شود و دیگر با معاملات چندان پر رونقی همراه نخواهند شد.
کلاهچی ضمن تاکید بر کاهش شدید تعداد معاملات بازار مسکن طی چند وقت اخیر خاطرنشان کرد: بازار ارز با افت و خیزهای اندکی همراه است، به نظر میرسد برآیند آن ناشی از تورم و فضای اقتصادی حاکم در کشور باشد اما نرخ ارز در بازار، کم‌شتاب به مسیر صعودی خود ادامه میدهد.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: با توجه به وجود چنین شرایطی، بازار سرمایه هم مسیری مانند دیگر بازارها را در پیش می گیرد و مسیری آرام را برای صعود در پیش می گیرد، این بازار در مسیر خود با افت و خیرهای زیادی همراه خواهد بود اما در نهایت رو به بالا حرکت می‌کند.
وی با بیان اینکه بازار سهام را میتوان به عنوان یکی از بازارهای معقول برای سرمایهگذاری در ۶ ماه دوم سال معرفی کرد، گفت: بازار سرمایه نسبت مقایسه بورس با بازارهای موازی به سایر بازارهای سرمایه گذاری میتواند تا پایان سال بازدهی معقولی را در اختیار سهامداران قرار دهد و نسبت به دیگر بازارها رشد خوبی را تجربه کند اما در این مدت سهامداران باید با توجه به تحلیل‌های انجام شده سهام مناسبی را برای سرمایه گذاری در نظر بگیرند.
کلاهچی تاکید کرد: به نظر می رسد رشدی که طی چند ماه گذشته در بازار رخ داد بیشتر به سمت سهام بزرگ و شاخص ساز بازار بود و این موضوع باعث شد تا حرکت بازار به سمت صعود با سرعت بیشتری صورت گیرد.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به صنایع پیشرو در نیمه دوم سال جاری، گفت: ممکن است در نیمه دوم سال بازار تغییر مسیر دهد، اقبال بازار به سمت سهام متوسط پیش رود و سهامی که به نوعی از رشد بازار عقب ماندند بازدهی مناسبی را در اختیار سهامداران قرار دهند.
وی اظهار داشت: به نظر می رسد صنعت سیمان و گروه بانکی بتوانند تا پایان سال، صنایع مناسب برای سرمایه گذاری و کسب بازدهی باشند؛ بنابراین می توان به این گروه ها نسبت به سایر صنایع توجه ویژه ای داشت و بر روی آنها سرمایه گذاری کرد.
کلاهچی خاطرنشان کرد: سهامداران در وضعیت فعلی بازار باید هدف قیمتی داشته باشند و دید سرمایه گذاری در بازار سهام را به صورت بلندمدت قرار دهند، همچنین سرمایه گذاران نباید انتظار کسب بازدهی های چشمگیر از بازار سهام همانند نیمه نخست سال گذشته را داشته باشند.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: سهامداران اگر در موقعیت مناسب اقدام به شناسایی سود نکنند در این بازار متضرر خواهند شد و سودهایی را هم که در زمان صعود بازار کسب کرده بودند از دست خواهند داد.
به گزارش ایرنا، شاخص کل بازار بورس روز گذشته (یکشنبه، ۱۸ مهرماه) با ۱۰ هزار و ۴۲۰ واحد کاهش در جایگاه یک‌میلیون و ۴۵۵ هزار واحدی قرار گرفت.
بررسی بازدهی بازارهای موازی
پرونده بازارها در سال۱۴۰۰ به بایگانی رفت. بازار سهام که دو سال متوالی، یکه تازی می کرد، در آخرین سال قرن از رقبایش جاماند و سودی کمتر از ۳ درصد از آن سهامداران خود کرد.
- یک سال‌در برزخ
- از هیجان تا بی‌‌‌‌‌‌تفاوتی
- از آغاز تا پایان
- کارنامه بورس در 1400
- در انتظار روزهای بهتر
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، در میان دیگر گزینههای سرمایهگذاری نیز دلار ۸/ ۵درصد افزایش ارتفاع داد و سکه بیش از ۱۱درصد گرانتر دادوستد شد. در بازار مسکن هم آمارها از رشد ۲/ ۹درصدی حکایت میکرد. به این ترتیب پس از چند سال صعود پرشتاب قیمتها، شاهد چربی‌‌سوزی در بازارهای دارایی‌‌محور و ثبات نسبی قیمتها بودیم.
آخرین روز فعالیت بازارها در قرن جاری خورشیدی در حالی پایان می‌‌‌‌‌‌‌یابد که بورس تهران با کسب بازدهی 9/ 2 درصدی، ضعیفترین عملکرد را در میان گزینههای سرمایهگذاری ثبت کرده است.
سالی که در آن دلار بیش از 8/ 5درصد رشد نرخ را تجربه کرد و سکه نیز مقایسه بورس با بازارهای موازی 1/ 11درصد گرانتر دادوستد شد. در بازار مسکن نیز میانگین قیمتها در پایتخت از رشدی 2/ 9 درصدی حکایت میکرد.
به این ترتیب در حالی که انتظار می‌‌‌‌‌‌‌رود بورس تهران بتواند بر بال تورم بخشی از ریزش نیمه دوم سال۹۹ را جبران کند، به روند رکودی خود ادامه داد و با وجود سبزپوشی حداقلی شاخص‌کل، اما در نماگر هموزن که نشانی از اثرگذاری یکسان نمادها بدون درنظر‌گرفتن ارزش بازار آنها دارد، کاهش بیش از 22 درصدی را رقم زد.
دیگر متغیرهای بورسی نیز در سال1400، چنگی به دل نمی‌‌‌‌‌‌‌زنند؛ جایی که ارزش معاملات خرد سهام نسبت به سال99 کمتر از نصف شد و سهامداران حقیقی نیز بیش از 47هزار میلیارد‌تومان خروج سرمایه داشتند.
تمامی این اعداد و ارقام در حالی به ثبت رسید که نگاه دستوری حاکم بر اقتصاد تا حد زیادی جلوی پا‌گرفتن تقاضا طی سال یادشده را گرفت و رفت و برگشت خبرها در کنار مبهم بودن فضای غیراقتصادی، این بازار را در برزخ قرار داد.
به هر روی پرونده تالار شیشه‌‌‌‌‌‌‌ای در گیرودار وعده‌‌‌‌‌‌های متنوع حمایتی بسته شد و شاخص‌کل به‌عنوان دماسنج اصلی این بازار نتوانست جایگاهی بهتر از سطح یک میلیون و ۳۴۵هزار واحد پیدا کند. ۱۴۰۰ کم‌‌‌‌‌‌‌رمق‌‌‌‌‌‌ترین سال‌بورس در 5 سال‌اخیر بوده است.
یک سال‌در برزخ
معاملات سال۱۴۰۰ تقریبا بدون هیچ دستاورد خاصی در بورس تهران خاتمه یافت تا بیش از هر چیز نشانگر این باشد که تورم به تنهایی و تحت هر شرایطی نمی‌‌‌‌‌‌تواند قیمت سهام را بالا ببرد. دادوستدهای این سال‌در شرایطی خاتمه یافت که با فرض سودآوری 20 درصدی سپرده بانکی، میانگین وزنی قیمتها در بازار سهام طی یک سال‌اخیر تنها 9/ 2درصد افزایش داشته است.
بررسی آمار و ارقام رشد نقدینگی و تغییرات تورم در طول سال‌جاری حاکی از آن است که بورس تهران در شرایطی بازده یادشده را داشته که طبق تخمین‌‌‌‌‌‌‌های موجود نرخ تورم در طول این سال‌به بیش از 40درصد رسیده است.
این در حالی است که در ابتدای همین سال فرض بر این بود که روند افزایش تورمی قیمتها در بازار سرمایه نیز منعکس شود و صرف افزایش تورم و وجود چشم‌‌‌‌‌‌انداز تورمی در بین مردم و بخشهای مختلف اقتصاد، تقاضا برای سهام را افزایش میدهد.
به هر روی این تصور محقق نشد و به‌رغم رشد قابل‌توجه سطح عمومی قیمتها در طول 12ماه اخیر، به جز چند نوسان دوره‌‌‌‌‌‌ای آن‌هم بیشتر در نمادهای شاخص‌‌‌‌‌‌ساز، حرکت رو به بالایی برای قیمتها در بازار سرمایه رخ نداد.
در یک نگاه منصفانه و به دور از تعریف و تمجیدهای بی‌‌‌‌‌‌جهت اگر بخواهیم برای سال1400 در بازار سرمایه نامی پیدا کنیم، به‌نظر نمی‌‌‌‌‌‌رسد نامی بهتر از مقایسه بورس با بازارهای موازی سال ناکامی بتوان برای آن پیدا کرد.
این سال در حالی آغاز شد که سیل وعده و وعیدها برای حمایت از بورس ادامه داشت و آنقدر آش حمایت از بورس شور شده بود که مهم‌ترین نمود حمایتی یعنی دامنه‌نوسان نامتقارن، خود داشت تیشه به ریشه بازار سهام و فعالان آن می‌‌‌‌‌‌‌زد.
در ابتدای این سال نمادها با کوچک‌ترین عرضه‌‌‌‌‌‌ای در دام صف‌‌‌‌‌‌های فروش ادامه‌‌‌‌‌‌دار می‌‌‌‌‌‌افتادند و آنقدر سهام عرضه شده روی هم انباشته می‌‌‌‌‌‌شد که تعداد نمادهایی که درگیر صف‌فروش نبودند، به اقلیت رسیده بود.
در آن زمان بسیاری بر این باور بودند که بازار با آن رشد تند و تیزی که از سال97 تا اواخر مرداد 99 تجربه کرده نمی‌‌‌‌‌‌تواند برای مدتی طولانی در رکود باقی بماند، همین امر باعث شد تا برخی از کارشناسان بازار سهام به‌‌‌‌‌‌طور پیوسته از احتمال رشد بازار سخن بگویند و شرایط را برای صعود قیمتها فراهم ببینند.
با این حال چنین رویایی به‌وقوع نپیوست و روزها یکی پس از دیگری در انتظار رسیدن شرایط رونق یا دریافت حمایت از دولت سپری شدند. این اتفاق هیچگاه آن‌‌‌‌‌‌طور که باب میل بازار و فعالان آن بود، محقق نشد.
از هیجان تا بی‌‌‌‌‌‌تفاوتی
وعده‌‌‌‌‌‌های مختلف در جهت حمایت از بورس و فعالان متضرر آن در طول سال1400 تا حدی ادامه پیدا کرد که بازار نسبت به تمامی تحولات پیشرو و حمایت‌‌‌‌‌‌های احتمالی بی‌‌‌‌‌‌تفاوت شد. بورس در طول این سال تا جایی با اخبار درگیر شد که نه فقط در حوزه وعده‌‌‌‌‌‌های حمایتی مسوولان از بازار سرمایه، بلکه درباره موضوعات دیگری نظیر مذاکرات هستهای در جریان نیز رفته‌رفته محتاط و محتاط‌‌‌‌‌‌تر شد؛ تا جایی که نمود آن‌هم در بازار ارز و هم بازار سهام به خوبی مشاهده شد.
با توجه به اینکه حساسیت نسبت به عوامل تورم در ابتدای این سال به‌‌‌‌‌‌طور آهسته و پیوسته رو به کاهش گذاشت حساسیت فعالان بازار سهام نسبت به نوسان‌‌‌‌‌‌های بازار آزاد ارز نیز به تدریج کاهش پیدا کرد تا جایی که در ماه‌های پایانی این سال دیگر شاهد اثرپذیرفتن معاملات بورس تهران از تغییرات قیمت دلار در بازار آزاد نبودیم.
درحالی که با روی کار آمدن دولت رئیسی فرض بر این بود که احتمالا ظرف مدتی کوتاه میتوان به توافق دیگر بر سر مساله هستهای دست یافت، گفت‌‌‌‌‌‌وگوها بر سر مسائل مختلف آنقدر ادامه پیدا کرد که احیای برجام حتی با فرارسیدن روزهای پایانی سال همچنان در هاله‌‌‌‌‌‌‌ای از ابهام قرار دارد، با این حال یک دلیل مهم دیگر که توانست بازار را از نشان‌دادن واکنش‌‌‌‌‌‌های هیجانی و اخبار سیاسی بازدارد، شفاف‌‌‌‌‌‌سازی درباره این مساله بود که اساسا تغییرات قیمت در صرافی‌‌‌‌‌‌ها اثر چندانی بر عملکرد مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس ندارد.
شرکت‌های دلاری بازار سهام که تولیدات خود را به خارج می‌‌‌‌‌‌فروشند یا فروش داخلی آنها بر مبنای قیمت‌‌‌‌‌‌های جهانی است، درآمد حاصل از فعالیت خود را بر مبنای نرخ دلار نیمایی در صورت‌‌‌‌‌‌های مالی محاسبه میکنند. همانطور که میدانیم نوسان‌‌‌‌‌‌های نرخ در این سامانه بسیار کمتر از آن چیزی است که در معاملات حواله و کاغذی دلار وجود دارد.
بررسی تحولات رویدادها در بازار سهام طی ماه‌های اخیر نشان میدهد رفت و برگشت مختلف عوامل سیاسی و تجاری مشرف بر اقتصاد ایران سبب شده تا در مواجهه با ناکامی قیمتها از درپیش‌گرفتن یک روند افزایشی بازار از واکنش نشان‌دادن احتمالات پیش رو تا حد زیادی بکاهد.
البته باید این امر را نیز به خاطر داشت که تحولات رخ داده نظیر قانون‌گذاری‌‌‌‌‌‌های بی‌‌‌‌‌‌مورد که به افزایش ریسک‌‌‌‌‌‌‌های قانونی منتهی شد و سخنرانی‌‌‌‌‌‌‌های نسنجیده بر کم‌‌‌‌‌‌رمق‌شدن بازار تاثیر بسزایی داشتند، از این‌رو اگر بخواهیم تصویری دقیق‌‌‌‌‌‌‌تر از چرایی بی‌‌‌‌‌‌رغبتی سرمایهگذاران نسبت به خرید سهام در این سال‌ارائه کنیم، باید بگوییم که بالا بودن تعداد تحولات (که باعث غیرقابل پیشبینی شدن اقتصاد می‌‌‌‌‌‌شد) در کنار بدبینی نسبت به رویدادهای سال۹۹ و افت یک میلیون واحدی که از ۲۰ مرداد‌ماه آن سال تا ماه‌های ابتدایی سال۱۴۰۰ روی داد، همه و همه عواملی بودند که واکنش نشان دادن به قیمتها را برای سرمایهگذاران سخت کرده بودند.
از آغاز تا پایان
سال ۱۴۰۰ در حالی آغاز شد که با انتخاب شدن محمد‌‌‌‌‌‌علی دهقان‌‌‌‌‌‌دهنوی ریاست سازمان بورس قاعده نامناسبی تحت‌عنوان دامنه‌نوسان نامتقارن شکل گرفت.
این تصمیم غیرکارشناسی که از همان بدو به‌‌‌‌‌‌‌کارگیری، صدای اعتراض بسیاری را بلند کرد دامنه‌نوسان مقایسه بورس با بازارهای موازی سهام را از مثبت و منفی ۵درصد به مثبت ۶ و منفی ۲درصد و در ادامه مثبت 6 و منفی 3درصد تغییر داد و همانطور که گفته شد سبب شد تا در آن جو منفی بازار به انباشته‌شدن صف‌‌‌‌‌‌های فروش و افزایش قابل‌توجه تعداد آنها بینجامد؛ به‌نحوی‌که کاهش نقدشوندگی بازار به گیرکردن سرمایه‌‌‌‌‌‌های مردم در سهام غیر‌‌‌‌‌‌ارزنده انجامید و سبب شد فرصت اصلاح پرتفوی از آنها گرفته شود.
سال۱۴۰۰ در چنین شرایطی آغاز شد؛ در نخستین روز معاملاتی این سال‌شاخص‌کل بورس از محدوده یک میلیون و ۳۰۷هزار واحد آغاز به کار کرد و در حالی معاملات خود را در سال یادشده به پایان برد که در محدوده تقریبی یک میلیون و ۳۵۰هزار واحدی قرار داشت.
تعداد تصمیمات گرفته‌شده پیرامون بورس در کنار فضای منفی به‌وجود آمده در سال قبل سبب شد تا سطح آغازین دماسنج اصلی بازار در ابتدای این سال پایدار نماند و شاخص‌کل در هفته‌‌‌‌‌‌های بعد از آن تا محدوده یک میلیون و 90هزار واحدی به عقب بنشیند.
بحران بورس تا آنجا ادامه پیدا کرد که بالاخره مقامات وقت سازمان را از تداوم تصمیم غلط یعنی دامنه‌نوسان نامتقارن بازداشت و سبب شد آنها در روز 25 اردیبهشت‌ماه محدوده مجاز حرکتی قیمتها را به مثبت و منفی ۵درصد بازگردانند.
در آن زمان به پایان رسیدن عمر دولت دوازدهم سبب شد تا بازار با امید نسبی نتایج انتخابات ریاست‌‌‌‌‌‌جمهوری را پی بگیرد و به انتظار عملکرد دولت بعدی برای حمایت از بورس بنشیند؛ به ویژه آنکه در دوره تبلیغات کاندیداها، سخنان بسیاری درباره حمایت از بورس و بورس‌‌‌‌‌‌‌بازان مطرح می‌‌‌‌‌‌شد.
با این حال شرایط اقتصادی کشور و محدودیت‌‌‌‌‌‌‌های اقتصاد سیاسی حکایت از آن داشت که دولت بعد نیز کار چندانی از پیش نخواهد برد.
به این ترتیب بعد از آنکه دولت سیزدهم مستقر شد در روز بیست و یکم مهر ماه، مجید عشقی به‌جای محمد‌‌‌‌‌‌علی دهقان‌‌‌‌‌‌دهنوی به سمت ریاست سازمان بورس و اوراق‌بهادار منصوب شد، اما در دوره او نیز با وجود فعالیت‌های مفید انجام شده در جهت ارتقای جایگاه بازار سرمایه در پیش چشم بدنه تصمیم‌‌‌‌‌‌گیر اقتصادی کار چندانی به جز حرف‌‌‌‌‌‌درمانی، برگزاری جلسه با حقوقی‌‌‌‌‌‌ها و البته تلاش برای حمایت از شاخص اصلی بازار سرمایه انجام نشد.
وعده و وعیدها در مذمت اقتصاد دستوری و لزوم کاهش نقش دولت در مقایسه بورس با بازارهای موازی اقتصاد ادامه پیدا کرد تا جایی که در این سال‌شاهد بهبود رویه‌‌‌‌‌‌های قیمت‌‌‌‌‌‌‌گذاری در بسیاری از تولیدات بورسی بودیم.
با وجود این برخی ناهماهنگی‌‌‌‌‌‌ها سبب شد تا بدبینی نسبت به بازار سرمایه نیز تشدید شود؛ برای مثال در روز نوزدهم آبان اعلام شد که قیمت‌‌‌‌‌‌‌گذاری دستوری در صنعت خودرو از میان خواهد رفت. همانطور که میدانیم آنچه به تصویب رسیده بود در واقع حذف قیمت‌‌‌‌‌‌‌گذاری نبود بلکه بازگذاشتن دست خودروسازها برای فروش تولیداتشان با قیمت‌‌‌‌‌‌هایی بود که بتوانند کمی از زیان خارج شوند.
این قانون نیز عمر چندانی نداشت و تنها پس از یک روز از زمان ابلاغ لغو شد. در ادامه نیز با ارائه لایحه بودجه دولت در سال۱۴۰۱ نگرانی‌‌‌‌‌‌های متعددی درباره قیمت خوراک پتروشیمی‌‌‌‌‌‌‌ها، گاز سوخت صنایع، نرخ بهره مالکانه معادن و انرژی فروخته شده به صنایع دیگر به میان آمد که با پخته‌‌‌‌‌‌تر شدن دولت ابهامات پیشرو به‌سرعت از میان برداشته شد.
با این حال برخی از گمانه‌‌‌‌‌‌زنی‌‌‌‌‌‌ها و اظهارنظرهای موجود در طول این سال بود که توانست عامل ریسک را پیش چشم سرمایهگذاران خرد و کلان افزایش دهد.
کارنامه بورس در 1400
تمامی عوامل شرح داده شده سبب شد تا بازار سهام در پایان سال۱۴۰۰ عملکرد چندان مطلوبی نداشته باشد. بازدهی 9/ 2 درصدی شاخص بورس تهران در شرایطی به‌دست آمد که نگاهی به کارنامه سال‌‌‌‌‌‌های قبل بورس نشان میدهد که در این سال بازار یادشده نسبت به پنج سال‌قبل از آن ضعیفترین عملکرد را به ثبت رسانده است.
همین بازار در سال‌‌‌‌‌‌های ۹۹ و ۹۸ به ترتیب بازدهی ۱۵۵ درصدی و ۱۸۷ درصدی داشته است. بر این اساس دماسنج اصلی بازار اگرچه با رسیدن به سطح یک میلیون و ۳۴۵هزار واحد (تا پایان دادوستدهای 25 اسفندماه) و رشد حدود 5 درصدی در اسفندماه، از لحاظ ارتفاع شاخص بهترین عملکرد این نماگر را در 7ماه پایانی سال‌داشته است با این وجود مقایسه تغییرات قیمت دلار در بازه زمانی بررسی‌شده حکایت از آن دارد که سرمایهگذاران صبور بورس در این سال نه‌تنها از بازده بازارهایی نظیر طلا و ارز بلکه حتی از سود بانکی نیز جا مانده‌‌‌‌‌‌اند.
دقیقا به همین دلیل بود که خروج سرمایه طی سال یادشده از بازار سهام تداوم داشته و سرمایهگذاران نتوانسته‌‌‌‌‌‌اند به بورس تهران آن‌‌‌‌‌‌طور که باید اعتماد کنند. چنین امری موجب خروج ۴۷هزار و 178میلیارد‌تومان از سرمایه فعالان حقیقی بورس تهران شد که تا پیش از سال‌جاری دل در گرو کسب بازده فراتر از تورم در بازار سرمایه داشته‌‌‌‌‌‌‌اند.
اما نگاهی به ریز معاملات ماهانه در طول سال‌جاری نشان میدهد در میان ۱۲ماه فعالیت بازار سهام، شاخص‌کل بورس تهران در مرداد‌ماه با کسب بازده 5/ 15 درصدی بهترین عملکرد را داشته است. این در حالی است که شهریور‌ماه به دلیل عقبگرد 5/ 8درصدی میانگین قیمتها بدترین‌ماه سال‌یاد شده بوده است.
شاخص هموزن نیز طی تیرماه ۱۴۰۰ با کسب بازدهی حدود 9 درصدی بهترین عملکرد را داشته است و بدترین‌ماه بورس این نماگر در سال‌مورد بررسی هم اردیبهشت‌ماه بوده که مقایسه بورس با بازارهای موازی در طول آن میانگین حسابی قیمتها حدود 8درصد کاهش داشته است.
همچنین از ۱۲ماه سال۱۴۰۰ بیشترین خروج پول حقیقی با ثبت 7هزار و 697 میلیارد‌تومان به شهریور‌ماه اختصاص داشته و تیرماه نیز تنها دوره یک‌ماهه سال‌بوده که در آن یک‌هزار و 288 میلیارد‌تومان پول سرمایهگذاران حقیقی به بازار وارد شده است. به جز این‌ماه در سایر ماه‌های سال شاهد کوچ سرمایه اشخاص یادشده بوده‌‌‌‌‌‌ایم.
در انتظار روزهای بهتر
اما اگر از تمامی مسائل مربوط به چرایی ریزش بازار سهام و دلایل بی‌‌‌‌‌‌تفاوت‌شدن سرمایهگذاران نسبت به بازار سرمایه که نتیجتا به کاهش تقاضا در این بازار انجامید، بگذریم باید گفت وضعیت بورس در ماه‌های پایانی آن به‌‌‌‌‌‌ویژه در روزهای آخر از حیث عوامل بنیادی بهتر و بهتر شده است.
بازار سهام در حالی به استقبال سال‌نو خورشیدی خواهد رفت که تورم 9/ 7 درصدی ایالات‌متحده در سال‌جاری در کنار افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک و شرایط کرونایی از شرق اروپا گرفته تا شرق آسیا زمینه را برای افزایش قیمت کامودیتی‌‌‌‌‌‌هایی نظیر نفت و فلزات اساسی فراهم کرده است.
در روزها و هفته‌‌‌‌‌‌های پایانی سال شاهد آن بودیم که قیمت موادی نظیر مس، آلومینیوم و. رکورد‌‌‌‌‌‌های بلندمدت خود را شکستند و تقاضا برای خرید نفت تا آنجا افزایش یافت که هر بشکه نفت‌برنت بهای بیش از ۱00دلار بر هر بشکه پیدا کرد.
همین عناوین سبب شده تا بسیاری از مفسران و تحلیلگران بازارهای مالی بر این باور باشند که بورس میتواند سال۱۴۰۱ را در شرایطی متفاوت از ۱۴۰۰ سپری کند؛ چراکه به جز این عوامل به‌نظر میرسد سال۱۴۰۱ از حیث برداشته شدن تحریم‌‌‌‌‌‌های برجامی و بازگشت ارتباط ایران با اقتصاد بین‌‌‌‌‌‌المللی سالی متفاوت باشد.
دیدگاه شما